Aardkundige waarden in de provincie Groningen

Groningse aardkundige fenomenen

De aardkundige waarden in de provincie Groningen kunnen grofweg worden onderverdeeld in een noordelijk kweldergebied met gewaardeerde landschapselementen als kreken, kwelderwallen, -vlakten en -geulen, gevormd door de eb- en vloedbeweging van de zee. Deze gebieden zijn onderdeel van het Nederlandse zeekleilandschap. Het zuidelijke Groningse gebied wordt gedomineerd door glaciale invloeden met gewaardeerde landschapsstructuren als glaciale heuvelen en beekdalen. Kenmerkend is het langgerekte systeem van zandruggen en stroomdalen -wat doorloopt in de provincie Drenthe-, ontstaan door de duwende krachten van ijs in de glaciale tijden en mogelijk ook door eeuwenoude tektonische processen. Tot de provincie Groningen behoort ook een deel van de Waddenzee met aardkundige waarden van duinen en buitendijkse kwelders. De variatie van cultuur en natuur creëert een gewaardeerd landschap met grote variatie in landschapstypen. Zie ook [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden], [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: tektoniek] en [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water].

Het landschap in Groningen

De provincie Groningen wordt gekenmerkt door de verschillende landschapstypen met elk hun eigen landschapskenmerken. Zo zijn er de open gebieden van het Hogeland en het Oldambt, waar kolossale boerderijen staan tussen wierden, maren, dijken en karakteristieke dorpen. Het Reitdiepdal en Nationaal Landschap Middag-Humsterland bevatten oude cultuurlandschappen. In het Zuidelijk Westerkwartier, Westerwolde en oud Gorecht (nu onderdeel van Midden-Groningen) liggen besloten gebieden. Kronkelende beken, moerassen, weiden, essen en/of houtsingels wisselen elkaar af. De Veenkoloniën kenmerken zich door lintbebouwing en door open akkerbouwgebied met parallelle wijken. Het Hondsrugsysteem, het langgerekte systeem van zandruggen en stroomdalen, is het enige geopark van Nederland. Het Hondsrugsysteem loopt door in Drenthe en omvat meerdere nationale parken en landschappen. In de provincie Groningen komen twee Nationale Landschappen voor, namelijk (het stroomgebied van) de Drentschse Aa en het oude kwelderland Middag-Humsterland, één van de oudste cultuurlandschappen van West-Europa. In de landelijke Nota Ruimte heeft het kabinet in 2006 haar visie op de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland weergegeven. Hierin worden 20 waardevolle agrarische cultuurlandschappen in Nederland bestempeld als nationale landschappen. De zorg voor deze nationale landschappen is in 2012 overgedragen van het rijk aan de provincies, zodat die elk op hun eigen manier de zorg voor nationale landschappen kunnen voortzetten. Meer informatie over de gebieden is te vinden op de website van nationale landschappen. Verder is Lauwersmeer, dat deels in Groningen ligt, benoemd tot Nationaal Park. Zie ook [Aardkundige waarden in de provincie Drenthe].

De provincie Groningen onderscheidt zelf zeven landschappelijke gebieden: het Zuidelijk Westerkwartier, Wierdenland & Waddenkust, Gorecht, het Centrale Woldgebied & Duurswold, de Veenkoloniën, Oldambt en Westerwolde. Zie ook [Aardkundige waarden in het zeekleigebied], [Aardkundige waarden in zandgrond en beekdalen] en [Aardkundige waarden in kustzone, kustwateren en Noordzee]. Zie onderaan de pagina voor externe links met meer informatie.

Voorkomen aardkundige waarden binnen de provincie

Op de Basiskaart Aardkundige waarden (Beusekom, E.J. van, 2007) worden voor Groningen 16 aardkundige waarden weergegeven. Dit betreffen elementen gerelateerd aan ijs- en poolomstandigheden: stuwwallen, glaciale ruggen, pingo’s (ijskernheuvels). Maar ook hoogveen en marien reliëf, estuaria, kwelderwallen, kreekruggen en Waddeneiland Rottum. 14 van deze aardkundige waarden staan ook weergegeven op de overzichtskaart van aardkundige waarden, gemaakt door het Rijksdienst van Cultureel Erfgoed. Per gebied wordt daar een uitgebreide uitleg gegeven van de eigenschappen van elk fenomeen.

Overzicht documenten beleid en regelgeving

Er is geen landelijke wetgeving met betrekking tot aardkundige waarden. Sommige provincies hebben hun ambities ten aanzien van aardkundige waarden opgenomen in een specifiek beleidskader, omgevingsvisie of in de omgevingsverordening. Deze invulling verschilt dus per provincie. Ook op gemeentelijk niveau wordt vaak een eigen invulling gegeven aan de provinciale ambities. De provincie Groningen heeft geen eigen beleid met betrekking tot de bescherming of omgang met aardkundige waarden. Wel worden in het Provinciaal Omgevingsvisie en het Programma Landelijk Gebied landschap(stypen) en cultuurhistorie genoemd als aandachtspunt bij ruimtelijke ontwikkelingen.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van beleid en regelgeving op gebied van landschap en bodem in de provincie Groningen.

Korte toelichting documenten

Programma Landelijk Gebied
Via het Programma Landelijk Gebied (PLG) kunnen financieringsmogelijkheden gevonden worden voor projecten in het landelijk gebied. Tweejaarlijks worden gefinancierde rapporten ‘Toestand van Natuur en Landschap’ uitgebracht door de provincie, die ook worden gebruikt in de herziening van de Omgevingsvisie en -verordening. De informatie betreffende bodem gaat vooral over bodemkwaliteit en –sanering. Aardkundige waarden komen niet specifiek terug in het programma.

Omgevingsvisie Provincie Groningen 2016-2020
Behoud en versterking van aardkundige waarden wordt verbonden aan het duurzaam behoud van de kernkarakteristieken van de verschillende landschapsstructuren en cultuurhistorie. Bij grootschalige ontwikkelingen van provinciaal belang, moet vanaf het begin van de planvorming rekening worden gehouden met deze landschappelijke karakteristieken.

Provincie Groningen Kwaliteitsgids
Een visie met concreet uitvoeringsprogramma voor ontwikkeling van het landschap waarbij de kwaliteit van het landschap versterkt wordt.

Nadere informatie

Kaarten:

Kwaliteitsgids Provincie Groningen

Overzichtskaart van aardkundige waarden

Contactgegevens

Contact:Provincie Groningen, Adressen / Algemene diensten en voorzieningen / Provincie
Telefoon: 026 – 359 99 99
E-mail: provincieloket@gelderland.nl

Extern:

Nationale Landschappen

Landschapsvisie Drentse Aa

Nationaal Park Lauwersmeer

Provincie Groningen over het Groningse landschap en gerelateerde documenten

Gebiedsvisie Middag-Humsterland

Literatuur:

Boek: Bewogen aarde – aardkundig erfgoed in Nederland (E. van Beusekom, 2007)

Intern:

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: tektoniek]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water]

[Aardkundige waarden in het zeekleigebied]

[Aardkundige waarden in zandgrond en beekdalen]

[Aardkundige waarden in kustzone, kustwateren en Noordzee]

[Aardkundige waarden in de provincie Drenthe]

[Aardkundige waarden in Nederland: algemeen]