Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

Aardkundige waarden in de provincie Limburg

Limburgse aardkundige fenomenen

De provincie Limburg bezit naast aardkundige fenomenen ook geologische fenomenen. De geologische fenomenen zijn sterk gerelateerd aan de aardkundige fenomenen; zij zijn door dezelfde fysische processen van tektoniek en water gevormd. De werking van het water op het kalkhoudende gesteente, dat dateert van het Carboon tijdperk zorgt voor gewaardeerde rivier-gerelateerde fenomenen als rivierterrassen, maar ook rivierduinen, meanderbochten en riviervlaktes. Geologische monumenten in de provincie Limburg betreffen vele groeves en mijnen, maar ook bijzondere ontsloten zand- en krijtafzettingen. Zie ook [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: tektoniek] en [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water].

Het landschap in Limburg

In Limburg liggen de oudste geologische afzettingen van Nederland aan het oppervlak. Het reliëf is in belangrijke mate bepaald door rivierinsnijdingen van de vroegere Rijn en daarna de Maas. Hieraan danken de plateaus (de verschillende terrassen) en de dalen (de huidige beekdalen) hun ontstaan. Verder is Limburg gevormd door breuken en dekzand. Het landschap van Limburg was al in de Romeinse tijd grotendeels omgevormd van een natuurlandschap naar een cultuurlandschap. Het landschap wordt gekenmerkt door het contrast tussen de zeer open plateaus en kleinschalige gebieden rond dorpen en besloten hellingen. Waardevolle aardkundige en cultuurhistorische landschapselementen zijn beken, graften en holle wegen.

De provincie Limburg is de enige provincie waar het vruchtbare lössgesteente voorkomt. Het heuvellandschap en lössgebied was al in de Romeinse al tijd grotendeels omgevormd van een natuurlandschap naar een cultuurlandschap vanwege de hogere ligging en vruchtbare grond met hoge agrarische potentie. Zie ook [Aardkundige waarden in heuvelland en lössgebied].

Voorkomen aardkundige waarden binnen de provincie

De aardkundige waarden die in het landschap van Limburg voorkomen betreffen voornamelijk rivier-gerelateerde fenomenen, zoals rivierduinen in de Maas, (oude) Maasterrassen, oude meanders en terrasranden en –vlaktes. Verder komen hoogveengebieden, vennen, breuktreden en dek- en stuifzandgebieden voor. 18 van deze aardkundig waardevolle gebieden worden op de externe linkoverzichtskaart van aardkundige waarden, gemaakt door de Rijksdienst van Cultureel Erfgoed aangegeven. Per fenomeen of gebied wordt daar een uitgebreide uitleg gegeven. 15 van deze gebieden worden tevens op de Basiskaart Aardkundige waarden (bron: LNV, boek: Bewogen aarde, 2007) weergegeven. Zie ook

Geologisch monument de Heimansgroeve wordt tot de aardkundige monumenten gerekend. Het is een voormalige steengroeve in een helling van een door de Geul uitgeslepen dal, waar als enige locatie in Nederland gesteente uit het Carboon aan de oppervlakte komt.

In de landelijke Nota Ruimte heeft het kabinet haar visie op de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland weergegeven. Hierin worden 20 waardevolle agrarische cultuurlandschappen in Nederland bestempeld als Nationale Landschappen. Het Rijk schenkt aan deze gebieden extra aandacht ten behoeve van behoud en ontwikkeling hiervan. In de provincie Limburg is het reliëfrijke Zuid-Limburg met zijn steile hellingen, plateaus en holle wegen benoemd als Nationaal Landschap. Meer informatie hierover kan gevonden worden op de website van nationale landschappen. De Meinweg, De Peel en De Maasduinen zijn benoemd als nationale parken.

Overzicht documenten beleid en regelgeving

Er is geen landelijke wetgeving met betrekking tot aardkundige waarden. Sommige provincies hebben hun ambities ten aanzien van aardkundige waarden opgenomen in een structuurvisie, streekplan, Provinciale omgevingsverordening (POV) of iets dergelijks. Deze invulling verschilt dus per provincie. Ook op gemeentelijk niveau wordt vaak een eigen invulling gegeven aan de provinciale ambities.

Onderstaand wordt een overzicht gegeven van beleid en regelgeving op gebied van aardkundige waarden en bodembeleid in de provincie Limburg.

naam document

datum

status

Omgevingsvisie POL2014

16 december 2014

Vastgesteld door PS

Omgevingsverordening 2014

16 december 2014

Vastgesteld door PS

Korte toelichting documenten

externe linkOmgevingsvisie Limburg
De omgevingsvisie omvat dat wat nodig is om de kwaliteit van de fysieke levensomgeving te verbeteren. De provincie Limburg wordt ingedeeld in zeven soorten gebieden, waarvan vier landschappelijke gebieden: de goudgroene (natuurgebieden inclusief Natura2000), zilvergroene (landsbouwgebieden) en bronsgroene landschapszone en het buitengebied (alle andere landelijke gebieden, vaak met agrarisch karakter). De gebieden zijn te onderscheiden vanwege herkenbare, eigen kernkwaliteiten. Per gebied horen verschillende opgaven en ontwikkelingsmogelijkheden. Aardkundige of geologische waarde worden niet expliciet benoemd als kernkwaliteit. Wel worden in verschillende zones de waarden van cultuurhistorie en identiteit als onderdeel gezien van de landschappelijke waarde. De provincie streeft naar behoud en inpassing van cultuurhistorische waarden, maar ook in gebieden die op basis van bepaalde aanwezige cultuurhistorische waarden (bijv. beekdalen en mergelgroeves) van provinciaal belang zijn.

externe linkOmgevingsverordening Limburg
In de omgevingsverordening is een stappenplan opgenomen voor het al dan niet toestaan van ruimtelijke plannen en/of ruimtelijke ontwikkelingen in de verschillende aangewezen landschappelijke gebieden. In de gebiedsplannen moeten doelen geformuleerd zijn van openheid, instandhouding en herstel van waardevolle aardkundige objecten en terreinen en het toegankelijk en beleefbaar maken van deze locaties. Een afweging voor het toestaan van de activiteit is afhankelijk van het type activiteit, waar de activiteit plaats vindt en of de activiteit de wezenlijke kenmerken van het gebied aantast. Zoals ook in de omgevingsvisie is opgenomen, vallen onder deze wezenlijke kenmerken ook de kenmerken van cultuurhistorie en identiteit. Geomorfologische en aardkundige waarden en de aanwezige landschapsstructuur worden daarnaast nog expliciet benoemd in de goudgroene natuurzone als wezenlijke kenmerken van het gebied. Op deze kenmerken mag geen inbreuk worden gedaan tijdens ruimtelijke activiteiten.

Nadere informatie

Cultuurhistorie in de provincie Limburg
externe linkStichting Archeologie en Monumentenzorg
De Stichting Archeologie en Monumentenzorg (SAM) biedt ondersteuning aan gemeenten en een platform voor betrokken partijen op het gebied van archeologie, monumentenzorg en cultuurhistorie in Limburg. SAM Limburg is als Steunpunt ondergebracht in Roermond en wordt gefinancierd door de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten en de Provincie Limburg.

Contactgegevens

Contact: Provincie Limburg, secretariaat

Telefoon: 043-389 9999

E-mail: externe linkservicedesk@prvlimburg.nl

Links

Extern:

externe linkNationale parken in Nederland

externe linkNationaal Landschap Zuid Limburg

externe linkNationale Parken De Meinweg, De Peel en De Maasduinen

externe linkNationale landschappen

externe linkMilieu- en natuurcompendium

Literatuur:

Boek: Bewogen aarde – aardkundig erfgoed in Nederland (E. van Beusekom, 2007)

Intern:

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: wind]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water]

[Aardkundige waarden in heuvelland en lössgebied]

[Aardkundige waarden in zandgrond en beekdalen]

[Aardkundige waarden in het hoogveengebied]

[Aardkundige waarden in Nederland: algemeen]