Grondstromen: Kwaliteitsborging

Kwaliteitsborging grondstromen heeft met name betrekking op de vaststelling van de milieuhygiënische kwaliteit van een partij grond.

Kwaliteitsborging en milieuhygiënische kwaliteit grondstromen

De milieuhygiënische kwaliteit van grond wordt bepaald aan de hand van bodemonderzoeksprotocollen, de interim Richtlijn Bodemkwaliteitskaarten en onderzoeken die worden uitgevoerd in het kader van het Besluit bodemkwaliteit.

De meeste bodemonderzoeksprotocollen geven een duidelijke omschrijving hoe het onderzoek kwaliteitstechnisch goed uitgevoerd kan worden. De NEN-protocollen zijn de Nederlandse normen. Een NTA voorschrift is een Nationaal Technisch Afspraak. Hiernaast zijn er ook nog verschillende uitgaven van VROM en andere partijen voor specifieke onderzoeksmethodieken. Geen van deze protocollen borgen de kwaliteit. Het zijn voorschriften die handvaten bieden hoe een onderzoek kwaliteitstechnisch goed uitgevoerd kan worden. De bodemkwaliteitskaart geeft voor gebieden een te verwachten kwaliteit weer op basis van onderzoek dat doorgaans is uitgevoerd conform de bovengenoemde bodemonderzoeksprotocollen. Dit levert ook geen borging van de kwaliteit die vergelijkbaar is met bijvoorbeeld een partijkeuring.

De volgend bodemonderzoeksprotocollen zijn beschikbaar voor verschillende onderzoeksdoelstellingen:

• NEN 5725, titel: Bodem - Landbodem - Strategie bij het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend en nader onderzoek, Nederlands Normalisatie-instituut;
• NEN 5740, titel: Bodem - Landbodem - Strategie voor het uitvoeren van verkennend onderzoek Onderzoeksstrategie bij verkennend onderzoek - Onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van bodem en grond, Nederlands Normalisatie-instituut.
• NEN 5717, Waterbodem – Strategie voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend en nader onderzoek
• NEN 5720, titel: Bodem - Waterbodem - Strategie voor de uitvoering van verkennend onderzoek - Onderzoek naar de milieuhygiënische kwaliteit van waterbodem en baggerspecie;
• NEN 5707, titel: Bodem – Inspectie en monsterneming van asbest in bodem en partijen grond;
• NTA 5755 titel: Bodem- Landbodem - Strategie voor het uitvoeren van nader onderzoek - Onderzoek naar de aard en omvang van bodemverontreiniging.

Voor de vigerende versie van deze onderzoeksprotocollen wordt verwezen naar NEN en bijlage C van de Regeling bodemkwaliteit . Zie ook [Bodemonderzoek, landbodems, nader onderzoek].

Voor meer informatie over bodemonderzoek wordt verwezen naar de SKB publicatie basisboek 'Gebruikte Bodem', zie website www.gebruiktebodem.nl.

Voor (in-situ) partijkeuringen die uitgevoerd worden in het kader van het Besluit bodemkwaliteit zijn certificaten en keurmerken beschikbaar, zoals onderstaand staat beschreven, die wel in een borging van de kwaliteit voorzien.

Naast Besluit bodemkwaliteit keuringen zijn ook voor veel bodemonderzoeksituaties Beoordelingsrichtlijnen (BRL) opgesteld die in beheer zijn gegeven bij de Stichting Infrastructuur Kennisborging Bodembeheer (SIKB). Tevens zijn er door de Vereniging Kwaliteitsborging Bodemonderzoek (VKB) protocollen opgesteld, die altijd onder een BRL vallen.

Voor een overzicht of nadere toelichting op de BRL's en VKB-protocollen wordt verwezen naar de websites www.SIKB.nl en www.VKB.nl.

BRL certificatie
Bij certificatie wordt een organisatie (bedrijf of overheid) of product (bijvoorbeeld grond of zand uit dynamische wingebieden) getoetst op basis van een beoordelingsrichtlijn (BRL). In de BRL wordt de manier beschreven aan welke technische en organisatorische eisen een organisatieof product moet voldoen om in aanmerking te komen voor een certificaat. Deze beschrijvingen worden uitgewerkt in protocollen. Indien beschikbaar wordt daarbij gebruik gemaakt van NEN's. SIKB certificeert niet zelf, dat doen certificerende instellingen. Het Centraal College van Deskundigen Bodembeheer beheert het certificatieschema. Certificerende instellingen die bij SIKB aangesloten zijn, toetsen een organisatie op basis van de BRL en geven het certificaat af.

VKB keurmerk
Het VKB keurmerk geeft opdrachtgevers de zekerheid dat het uitvoerend bureau werkt conform de eisen die de VKB aan haar leden stelt op het gebied van competenties en integriteit van medewerkers en het toepassen van vigerende normen en onderzoeksprotocollen. De VKB leden zijn gerechtigd om het keurmerk te gebruiken in hun correspondentie en rapportages. Het VKB keurmerk geeft aan dat:

• Het bedrijf lid is van de VKB en in dit kader actief bezig is met kwaliteitsverbetering;
• Het bedrijf voldoet aan alle door de VKB voorgeschreven kwaliteitscriteria en hierop met regelmaat door de VKB wordt geaudit;
• De werkzaamheden zijn / worden uitgevoerd door hiervoor competente medewerkers en volgens de vigerende VKB-protocollen / richtlijnen en SIKB-protocollen. Deze protocollen zijn aantoonbaar geïmplementeerd in het kwaliteitssysteem van het bedrijf. Externe auditors zorgen voor controle op de naleving van de protocollen.

Opdrachtgevers kunnen met klachten en geschillen die betrekking hebben op de inhoudelijke kwaliteit van de door het VKB-lid geleverde prestatie terecht bij de geschillencommissie van de VKB.

Erkenningen

Op de website van Bodem+ staat het actueel overzicht erkende personen en instellingen met de door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu erkende bodemintermediairs.

Kwaliteitsborging - Kwalificeren van grond en baggerspecie volgens het Besluit bodemkwaliteit

De kwaliteit van toe te passen grond en baggerspecie worden bepaald aan de hand van zogenoemde kwaliteitsverklaringengegevens. De kwaliteit van toe te passen grond en baggerspecie kan op een vijftal manieren worden aangetoond waarvan de eerste drie moeten worden geaccepteerd door het bevoegd gezag en de vierde en vijfde wijze in overleg met het bevoegd gezag kan worden geaccepteerd. Onderstaand zijn de verschillende kwaliteitsverklaringen gegeven.

1. Een erkende kwaliteitsverklaring
Een erkende kwaliteitsverklaring toont de kwaliteit van grond en/of baggerspecie aan. Zij geldt echter alleen voor grond en baggerspecie waarvoor een beoordelingsrichtlijn (BRL) is vastgesteld. De grond moet dan geleverd worden door een voor die BRL gecertificeerde producent. De producent moet bovendien door de minister van Infrastructuur en Milieu erkend zijn. De levering moet vergezeld gaan van een kopie van het certificaat en - bij iedere vracht - een afleverbon. Afleverbonnen vormen een onderdeel van de kwaliteitsverklaring. Er moet zekerheid bestaan dat de geleverde partij en het certificaat bij elkaar horen.

2. Partijkeuringen
Partijen moeten gekeurd zijn door erkende instanties (erkende monsternemers én aangewezen laboratoria en mogen niet zonder meer gesplitst worden voor het gebruik in afzonderlijke werken.

3. Fabrikant-eigenverklaring
Deze milieuhygiënische verklaring wordt door de producent zelf afgegeven, zonder periodieke externe controle door een erkende certificerende instelling. Dit type verklaring is handig voor producten waarbij de gehalten van stoffen altijd ruim onder de norm liggen. Voordat een producent een fabrikant-eigenverklaring mag afgeven, moet hij door middel van een toelatingskeuring aantonen dat zijn product aan de gestelde eisen voldoet.

Voor het gebruik van logo's bij de keuringsbewijzen, zie [Kwaliteitszorg, Keurmerk en logo]

4. (Water)bodemonderzoek
Bodemonderzoeken (in-situ partijkeuringen) die voldoen aan bepaalde onderzoeksstrategieën van de NEN 5740 zijn toegestaan als milieuhygiënische verklaring op grond van het Besluit bodemkwaliteit. Daarbij geldt er een onderscheid tussen onderzoek dat gericht is op het bepalen van de kwaliteit van de toe te passen grond of baggerspecie en de bodemkwaliteit van de locatie waar het materiaal zal worden toegepast. Die locatie kan een landbodem zijn maar ook de bodem onder oppervlaktewater.

5. (Water)bodemkwaliteitskaart
In een aantal gevallen kunnen (water)bodemkwaliteitskaarten gebruikt worden als milieuhygiënische verklaring voor de kwaliteit van grond of baggerspecie. (Water)bodemkwaliteitskaarten voorspellen de kwaliteit van de vrijkomende grond en geven daarom minder zekerheid dan bijvoorbeeld een partijkeuring. In de Regeling bodemkwaliteit is uitgebreid toegelicht welke factoren van invloed zijn op de afweging voor het gebruiken van bodemkwaliteitskaarten als milieuhygiënische verklaring.

Kwaliteitsborging - Kwalibo

Kwalibo is staat voor "Kwaliteitsborging bij bodemintermediairs". Onder bodemintermediairs worden verstaan: alle betrokkenen die in het keten van grond werkzaam zijn. De keten van grond houdt in: alle handelingen met grond. Dit betreft dan bijvoorbeeld het ontgraven, bewerken, bodemsanering, toepassen in werken, baggeren, reinigen van grond. Kortom, alle handelingen met grond vallen onder de Algemene maatregel van bestuur "Kwalibo".

Aanleiding voor het ontwikkelen van deze regelgeving is dat er bij handelingen met grond in het verleden regelmatig fraude is geconstateerd. De gedachte achter de wettelijke regeling is dat de branches zelf een grotere verantwoordelijkheid krijgen om te werken conform de wet- en regelgeving.
Voor de handelingen met grond zijn kwaliteitsdocumenten opgesteld: beoordelingsrichtlijnen (BRL's) en protocollen. Een protocol valt altijd onder een beoordelingsrichtlijn.
Deze documenten geven aan hoe werkzaamheden verricht moeten worden. De documenten worden door de branche zelf opgesteld. Een onafhankelijke stichting SIKB (www.sikb.nl) beheert deze documenten. Zie voor de tot nu toe opgestelde documenten: [Kwaliteitszorg, SIKB-documenten bodem en KWALIBO-eisen].

Het onderdeel Kwalibo in het Besluit bodemkwaliteit gaat er van uit dat de handelingen met grond worden uitgevoerd conform de bovenstaande beoordelingsrichtlijnen en protocollen. Dat betekent dat dit alleen gedaan mag worden door bedrijven en instanties die zich hiervoor hebben gecertificeerd en zijn erkend. Hiertoe is een certificatiestructuur opgezet. De activiteiten die onder de certificeringsregeling vallen staan in [Uitvoeringskwaliteit bodembeheer (kwalibo)]

Indien handelingen met grond en baggerspecie niet (geheel) conform deze regels worden gedaan, dan mag het bevoegd gezag op basis hiervan geen instemming geven. Daarmee ligt er een taak voor zowel de bedrijven als voor de overheden om te werken volgens de wet.

Kwaliteitsborging - Kwalibo en functiescheiding

Aangezien bijvoorbeeld een eigenaar van een partij grond, financieel belang heeft bij het resultaat van een keuring, heeft Kwalibo het begrip functiescheiding ingevoerd. Dit komt er in het kort op neer dat als een bedrijf of instantie rechtstreeks belang heeft bij het resultaat van een keuring, zij deze keuring niet zelf mogen uitvoeren. Dit moet door een onafhankelijke derde partij worden gedaan. Kwalibo hanteert hiervoor diverse begrippen.

Interne en externe functiescheiding
Voor een aantal taken kan worden volstaan met interne functiescheiding. De voorkeur gaat echter uit naar externe functiescheiding.

Zie ook [Kwaliteitszorg, functiescheiding bij intermediairs].

Ook functiescheiding als opdrachtnemer risico overneemt
Als de opdrachtnemer in belangrijke mate het risico overneemt van de opdrachtgever dan moet ook in die situatie functiescheiding voor de bovengenoemde taken toegepast worden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een prestatiecontract of via samenwerking in een PPS-constructie.