Beleidsblad Thematische bodemstrategie EU

Titel:
Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's: Thematische strategie voor bodembescherming

Status:
Beleidsstandpunt, inclusief een voorstel voor regelgeving in de vorm van een Richtlijn, dat de Europese Commissie op 22 september 2006 formeel ter vaststelling heeft aangeboden aan de Europese Raad en het Europees Parlement. In mei 2014 heeft de Commissie het voorstel voor de Europese kaderrichtlijn Bodem ingetrokken.

Relatie met overige regelgeving of beleidsstukken:
Het beleidsvoorstel van de Commissie heeft geen formele relatie met Nederlandse regelgeving of beleidsstukken.

Doelstelling:
De Europese Commissie omschrijft zelf het doel als bescherming en duurzaam gebruik van de bodem, op basis van 1) preventie van verdere bodemaantasting en in stand houding van de bodemfuncties en 2) herstel van de aangetaste bodems tot op een functionaliteitsniveau dat ten minste overeenstemt met het huidige en geplande gebruik, mede rekening houdend met de kosten die verbonden zijn aan bodemherstel.

Reikwijdte:
De Thematische bodemstrategie richt zich op de aanpak van vormen van bodemdegradatie als erosie, verlies aan organische stof, verdichting, verzuring, verzilting, diversiteitsverlies bodembiota en bodemverontreiniging. De Richtlijn vormt, na vaststelling, een bindend kader voor nationale regelgeving op bovengenoemde aspecten.

Inhoud:
Mededeling Europese Commissie: Thematische strategie voor bodembescherming De Mededeling is een formeel document, waarin de Europese Commissie de achtergronden uiteenzet bij de tegelijkertijd gepresenteerde voorstellen. Deze Mededeling beschrijft eerst de aan te pakken knelpunten, de staat van de Europese bodems en daarop gericht beleid en het doel van de voorgestelde Thematische bodemstrategie. De Commissie onderbouwt in dit deel van de Mededeling feitelijk waarom zij maatregelen op Europees niveau wil nemen om de bodems in Europa te beschermen.

Vervolgens beschrijft de Mededeling welke activiteiten en middelen de Commissie voorstelt:

• een nieuwe ‘Richtlijn tot bescherming van de bodem’ (zie ook hieronder);
• prioriteit voor onderzoek;
• integratie van bodem in andere beleidsterreinen;
• bewustwording.

Tot slot de verwachte effecten en resultaten en welke formele stappen de komende jaren zijn gepland.

Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een kader voor de bescherming van de bodem en tot wijziging van Richtlijn 2004/35/EG, met bijbehorende Mededeling en Begeleidend document.
De voorgestelde Richtlijn bestaat uit vijf hoofdstukken, waarvan hoofdstuk III specifiek op bodemverontreiniging is gericht. Via voorschriften met een dwingend karakter wil de Commissie andere sectoren verplichten de effecten van hun activiteiten op de bodem te onderzoeken (bevordert integratie met die sectoren). Verder wil men het nemen van beschermende maatregelen afdwingen en het voorkómen van bodemafdekking en/of de nadelige effecten daarvan verplicht stellen.
De structuur van de regels over bodemverontreiniging vertoont veel overeenkomsten met de Nederlandse regelgeving. Naast regels voor bescherming van de bodem tegen verontreiniging stelt dit hoofdstuk dat de Lidstaten verontreinigende activiteiten moeten identificeren en in kaart brengen, wat lijkt op het Landsdekkend Beeld [zie Bodeminformatie]in Nederland. Men moet de risico’s van uiteindelijk alle verontreinigde locaties in beeld brengen. Verder moeten ze een nationale sanerings- en beheerstrategie opstellen, inclusief een financieringsregime voor orphan sites (dit kennen wij als ‘vangnet’). Nieuw in vergelijking met de situatie in Nederland is het verplichte bodemstatusrapport bij elke transactie van verdachte locaties, dat al wel bestaat in Vlaanderen.

Dit voorstel van de Europese Commissie heeft de democratische processen doorlopen, wat uiteindelijk moest leiden tot vaststelling door het Europees Parlement. Onder verschillende voorzitterschappen van de EU zijn voor onderdelen van de Richtlijn nieuwe voorstellen of aanpassingen gedaan.

In 2013 heeft de Europese Commissie geconstateerd dat het voorstel voor de Kaderrichtlijn Bodem al 8 jaar in behandeling was en nog niet tot een resultaat (een gedragen voorstel) had geleid. In 2014 is vervolgens besloten het voorstel terug te trekken. Dit maakt de weg vrij voor een nieuw initiatief. Afname van de bodemkwaliteit wordt namelijk nog steeds als een serieuze opgave gezien zo blijkt uit het zevende milieuactieprogramma voor de Europese Unie voor de periode tot en met 2020 „Goed leven, binnen de grenzen van onze planeet” waarin gestreefd wordt naar duurzaam beheer van de bodem in 2020. Prioritaire doelstelling 1 in dit actieprogramma betreft het beschermen, behouden en verbeteren van het natuurlijk kapitaal van de Unie, waaronder de bodem. In het kader van duurzaam bodem beheer zijn voorstellen opgesteld met betrekking tot preventie, duurzaam gebruik van het systeem, management en sanering waar nodig.

Instrumenten:
Er zijn nog geen instrumenten uitgewerkt. In Nederland is het instrument RoutePlanner BodemAmbities beschikbaar, waarin voor 26 bodemthema's informatie is opgenomen waarmee overheden specifiek bodembeleid kunnen opstellen.

Vervolg:
Het belang van Europese bodemrichtlijnen wordt nog steeds onderkend. Wellicht komt een actualisatie van de Thematische bodemstrategie weer op de agenda als Nederland de Europese Commissie voorzit in 2016. Daarbij zou de Thematische bodemstrategie verbonden kunnen worden met de uitdagingen uit de Europese strategie 2020 en doelen voor duurzame ontwikkeling gericht op duurzaam gebruik en beheer van het bodem-water-sediment systeem (ecosysteem diensten).

De Europese commissie initieert een expert groep op het gebied van bodem met leden uit de regeringen van de lidstaten, die voor het eerst bijeenkomt in oktober 2015. Het doel van de groep is om input te geven aan de commissie ten behoeve van de voortgang van EU acties op het gebied van bodem. Parallel laat de commissie de bestaande nationale bodemberschermingsmaatregelen doornemen en een gap analyse uitvoeren.

Nadere informatie:
Studie MNP naar consequenties Europese bodemrichtlijn voor het Nederlandse beleid

De bodemwebsite van de Europese Unie beschrijft kort de knelpunten rond bodem in Europa en biedt veel links naar de relevante officiële Europese documenten en onderbouwende onderzoeksrapporten.
Fax: Europese Commissie, DG-ENV, Unit B1: Agriculture and Soil, +32 2 298 88 41.
e-mail: env-soil@ec.europa.eu
Contactpersoon: Niek de Wit (tel. +32 2 295 81 53 of +32 2 298 68 71).