Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: tektoniek

Algemeen

Bij de fysische processen van tektoniek wordt al snel gedacht aan aardbevingen, hoge gebergten als de Himalaya of aan vulkaanuitbarstingen. Echter ook in Nederland zijn er vandaag de dag nog steeds fysische processen actief. Onder tektonische processen verstaan we de duwende kracht van de aardplaten die materiaal verschuiven. Deze tektonische processen creëren daarmee op de ene plek ruimte voor sedimentatie en op de andere plek ophoping van materiaal. Deze ophoping leidt tot gebergtevorming zoals in Zuid-Limburg. Door tektoniek zakt het Noordzeebekken nog steeds zo’n 5 cm/100 jaar en komen Zuid-Limburg en delen van Noord-Brabant omhoog met 1 tot 2 cm/100 jaar. Het omhoog komen van Zuid-Limburg heeft geleid tot de terrasvorming rondom de Maas. Zie ook [Aardkundige waarden in de provincie Limburg].

De diepe ondergrond

De delfstoffen die wij vandaag de dag uit de diepe ondergrond naar boven halen zijn veelal gevormd door oeroude fysische processen en zijn daarmee ook aardkundig van waarde. Zo hebben tektonische processen grote veenlandschappen ineengedrukt, waardoor onder druk steenkool is gevormd. Ook ontstond er zo na langere tijd olie of gas, zoals ter plaatse van het grootste aardgasveld van Europa bij Slochteren in Groningen. Steenzout kan door tektonische krachten naar boven worden gedrukt in de vorm van zoutpilaren, ook wel zoutdiapieren genoemd. Deze impermeabele gesteenten zijn eveneens in het noorden van Nederland te vinden.

Breuksystemen

Bij te grote krachten kunnen er in de massieve gesteenten breuken ontstaan. Deze breuken hebben invloed op de ligging van delfstoffen of de grondwaterhuishouding. Langs breuken kunnen door de kracht van tektoniek aardbevingen ontstaan. Er komen in de Nederlandse ondergrond een paar actieve breuksystemen voor. Belangrijke breuksystemen in Nederland hebben een horsten en slenken formatie, waarbij slenken de lager gelegen delen zijn en horsten de hoger gelegen delen. De breuk veroorzaakt een verstoring van de grondwaterstroming waardoor aan het oppervlak natte wijstgronden ontstaan. Ter plaatse van de hoger gelegen horsten kan er door het omhoogkomen van het diepe ijzerhoudende grondwater ijzeroer ontstaan. Zie onderstaand figuur voor een schematische weergave van dit breuksysteem.

In Brabant en Limburg zijn vooral de breuksystemen van de Roerdal en Venlo Slenk kenmerkend. De Peelhorst en de bekende Peelrandbreuk liggen tussen beide slenksystemen in, alsmede de wijstgronden op de lijn Oss-Deurne. Langs de actieve breuksystemen komen nog steeds natuurlijke aardbevingen voor zoals ook de aardbeving bij Roermond in 1992 met een kracht va 5.8 op de schaal van Richter. Zie ook [Aardkundige waarden in de provincie Noord-Brabant].

Waterhuishouding wijstgronden

Schematisch overzicht op de invloed van een horsten en slenken breuksysteem op de grondwaterhuishouding. Grondwater stroomt langs de horst omhoog waardoor natte wijsgronden aan het oppervlak ontstaan Bron: © Natuurcentrum de Maashorst.

Literatuur:

Boek: De vorming van het land, Berendsen, H.J.A. (2011)

Links

Intern:

[Aardkundige waarden: algemeen]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: wind]

[Aardkundige waarden in de provincie Limburg]

[Aardkundige waarden in de provincie Noord-Brabant]

Extern:

externe linkMeer informatie over tektonische krachten

externe linkInformatie wijstgronden