Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

Aardkundige waarden in de provincie Flevoland

Flevolandse aardkundige fenomenen

De inpoldering van de provincie Flevoland vond plaats vanaf 1930 tot 1970, waarbij telkens nieuwe delen van Flevoland werden ingepolderd vooral voor agrarische doeleinden. Ondanks de culturele inpoldering zijn er in het landschap nog aardkundige fenomenen zichtbaar van hoe het landschap natuurlijk gevormd is. Deze landschapselementen zijn gevormd voor de inpoldering. Onderdelen hiervan zijn oude geulsystemen en rivierduinen, zeldzame veenresten en zeer oude bodems. Er zijn overblijfselen van de ijstijden, zoals een keileembult en glaciale zanden. Zie ook [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden] en [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water].

Het landschap in Flevoland

Het landschap in de provincie Flevoland is vrijwel geheel ‘nieuw’. Dat wil zeggen, ingepolderd door de mens. Zie ook [Aardkundige waarden in droogmakerijen en nieuwe polders]. In dit nieuwe landschap liggen nog stukjes ‘oud land’, zoals de voormalige Zuiderzee-eilanden Urk en Schokland. Het landschap van polders wordt afgewisseld door natuurlandschappen van plassen en (wilgen)bossen.

Aardkundige waarden binnen de provincie

Op de Basiskaart Aardkundige waarden (bron: LNV, boek: Bewogen aarde) worden voor Flevoland 6 aardkundig waardevolle gebieden weergegeven. Dit betreft de keileembult Urk, rivierduinen Swifterbant, voormalig veeneiland Schokland, oeverwallen van de Eem bij Almere, blokzijlzand en veenschol bij Blokzijl en glaciale zanden (afgezet in ijstijd-omstandigheden) bij Voorsterbos. Deze aardkundige waarden zijn ook weergegeven op de externe linkoverzichtskaart van aardkundige waarden. Per fenomeen of gebied wordt daar een uitgebreide uitleg gegeven van eigenschappen en voorkomen.

In de provincie Flevoland zijn twee aardkundig waardevolle fenomenen of gebieden benoemd tot aardkundig monument. Voormalig veeneiland Schokland en keileembult Urk. Met deze aardkundige monumenten tracht de provincie bekendheid en extra bescherming voor de aardkundige waarde te bewerkstelligen. Zie ook [Aardkundige waarden in Nederland: algemeen]. Het voormalige veeneiland Schokeiland heeft status van UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) werelderfgoed gekregen. De deels in Flevoland liggende IJsseldelta is één van de twintig nationale landschappen die Nederland telt. Het Nationaal Park Nieuw Land bestaat uit vier (gemaakte) natuurgebieden: de Lepelaarsplassen, de Oostvaardersplassen, de Marker Wadden en het Markermeer. Zie onderaan de pagina voor externe link met meer info over de genoemde gebieden..

Overzicht documenten beleid en regelgeving

Er is geen landelijke wetgeving met betrekking tot aardkundige waarden. Sommige provincies hebben hun ambities ten aanzien van aardkundige waarden opgenomen in een structuurvisie, streekplan, Provinciale omgevingsverordening (POV) of iets dergelijks. Deze invulling verschilt dus per provincie. Ook op gemeentelijk niveau wordt vaak een eigen invulling gegeven aan de provinciale ambities.

Onderstaand wordt een overzicht gegeven van beleid en regelgeving op gebied van aardkundige waarden en bodembeleid in de provincie Flevoland. Verder is beleid over aardkundige waarden met name geformuleerd met betrekking tot ontgrondingen. De provincie wil via voorlichting en educatie de aandacht voor aardkundige waarden vergroten.

De provincie heeft een eerste inventarisatie en waardering van de aanwezige aardkundige waarden uitgevoerd. Dit heeft geleid tot een globale begrenzing van aardkundig waardevolle gebieden in het omgevingsplan uit 2006. De provincie gaat aan dit geologisch erfgoed bekendheid geven via voorlichting en educatie, het oprichten van aardkundige monumenten en het bevorderen van aandacht voor aardkundige waarden bij ruimtelijke ontwikkelingen.

naam document

Datum

status

Omgevingsvisie Flevoland

27 februari 2019

Vastgesteld door PS

Omgevingsverordening Flevoland

27 februari 2019

Vastgesteld door PS

Erfgoedprogramma Flevoland

7 februari 2020

Vastgesteld door PS

Omgevingsplan Flevoland 2006

2 november 2006

Vastgesteld door PS

Korte toelichting documenten

externe linkOmgevingsvisie Flevoland

De omgevingsvisie bestaat uit drie kernopgaven die verschillende perspectieven belichten voor alle ontwikkelingen in de provincie tot 2030. De drie kernopgaven zijn ‘Het verhaal van Flevoland’ (fysieke leefomgeving), ‘Krachtige Samenleving’ (sociaal-economische omgeving) en ‘Ruimte voor Initiatief’ (bestuurlijke omgeving). Het onderwerp van aardkundige waarden wordt behandeld in ‘Het verhaal van Flevoland’. Waarin de identiteit van het landschap wordt beschreven aan de hand van de herkenbaarheid van verschillende landschapselementen. Het landschap wordt als erfgoed beschouwd voor toekomstige generaties. De omgevingsvisie bouwt verder op het omgevingsplan uit 2006, waarin een inventarisatie en waardering van aardkundige waarden is uitgevoerd (zie hieronder voor een verdere uitwerking). De omgevingsvisie heeft een sterke participatieve insteek. Zo is een webpagina is ingericht waar inwoners en geïnteresseerde op de hoogte gehouden worden van het laatste nieuws en ontwikkelingen kunnen volgen en contact kunnen leggen.

externe linkOmgevingsverordening Flevoland

De omgevingsverordening is de uitwerking van de omgevingsvisie, waarin specifieke beleidsregels zijn opgesteld. Net als de omgevingsvisie bouwt de omgevingsverordening verder op het omgevingsplan uit 2006, waarin een inventarisatie en waardering van aardkundige waarden in uitgevoerd. In de omgevingsverordeningen wordt restricties gesteld voor ontgrondingen in de beschermingszone (op basis van de nieuwe cultuurhistorische kaart), tenzij de ontgronding plaats vindt vanwege archeologisch en/of wetenschappelijk onderzoek.

externe linkErfgoedprogramma Flevoland

Het erfgoedprogramma beschouwt het erfgoed als datgene wat het verhaal van Flevoland vertelt. Hieronder vallen het gebouwde erfgoed, cultuurlandschap, archeologie en ook aardkundige waarden. De handreiking van de provincie behoud en beschermt de erfgoedwaarden van de provincie, zoals het werelderfgoed Schokland en het voormalige eiland Urk maar ook landschapselementen als “veenkuilen, geulen en rivierduinen, keileembulten en eindmorenen”. De bijzondere aardkundige sterlocaties zijn vastgelegd in de PArK-gebieden (Provinciaal Archeologische en Aardkundige Kerngebieden) en op de nieuwe cultuurhistorische waardenkaart. Ook wordt gebruik gemaakt van het AHN-2 hoogtebestand Nederland. Voor aardkundig waardevolle gebieden (zogenoemde landschappen in de ondergrond) kunnen afzonderlijke instructieregels worden opgesteld. De vier PArKen zijn de omgeving Kuinderschans en Kuinderburchten (1), Urk en omgeving (2), UNESCO-monument Schokland (3) en Rivierduingebied Swifterband (4). Het programma heeft een participatieve insteek, waarbij inwoners van Flevoland een stem hebben en onderdeel zijn van het programma (zie ook de andere kernopgaven van de provincie in de omgevingsvisie). Bij vergunningsverlening van ruimtelijke activiteiten spelen aardkundige waarden nadrukkelijk een rol in de afweging. Het erfgoedprogramma wordt verder uitgewerkt in de sub-programma’s zoals externe link‘Flevoland erfgoed van de toekomst’ en ‘Provincie als Goede voorbeeld’.

externe linkOmgevingsplan Flevoland 2006
De provincie heeft een eerste inventarisatie en waardering van de aanwezige aardkundige waarden uitgevoerd. Dit heeft geresulteerd in de globale begrenzing van aardkundig waardevolle gebieden in het Omgevingsplan 2006. Hierbinnen zijn sterlocaties aangegeven waar de waarden het hoogst zijn vanwege o.a. gaafheid, zeldzaamheid en combinatie met archeologische en landschappelijke waarden.

  • De provincie gaat in samenwerking met andere partijen aan dit geologisch erfgoed bekendheid geven via voorlichting en educatie, het oprichten van aardkundige monumenten en het bevorderen van aandacht voor aardkundige waarden bij ruimtelijke ontwikkelingen (via het traject van bodeminformatie).
  • Ook de relatie met toerisme wordt uitgewerkt, bijvoorbeeld door aardkundige waarden te verwerken in recreatieve routes.
  • Naast het communicatieve spoor wordt de bescherming van aardkundige waarden als volgt ingevuld. In de provinciale archeologische en aardkundige kerngebieden (PArK'en) worden de aardkundige waarden, in combinatie met archeologische waarden, beschermd via de Verordening voor de fysieke leefomgeving. In deze gebieden zijn vrijwel alle ontgrondingen vergunningplichtig en worden zij getoetst op de effecten op de aardkundige en archeologische waarden.
  • Bescherming van de aardkundige waarden in de overige aardkundig waardevolle gebieden is geregeld via vergunningverlening in het kader van de Ontgrondingenwet, conform het toetsingskader in de beleidsregel vergunningverlening milieuwetgeving. Bij ontgrondingen in deze gebieden die vergunningplichtig zijn wordt speciale aandacht geschonken aan de effecten op de aardkundige waarden.

Nadere informatie

Kaartbestanden

externe linkKaart met Aardkundig waardevolle gebieden in Flevoland

Contactgegevens

Contact: Provincie Flevoland, Afdeling Milieu en Water

Telefoon: 0320-265 383
E-mail:

Links

Extern:

externe linkOverzichtskaart van aardkundige waarden

externe linkNationale UNESCO commissie

externe linkWorld Heritage UNESCO

externe linkNationale landschappen in Nederland

externe linkNationaal park IJsseldelta

externe linkNationaal Park Nieuw Land

externe linkVoormalig veeneiland Schokeiland

Literatuur:

Boek: Bewogen aarde – aardkundig erfgoed in Nederland (E. van Beusekom, 2007)

Intern:

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden]

[Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water]

[Aardkundige waarden in droogmakerijen en nieuwe polders]

[Aardkundige waarden in Nederland: algemeen]