Vertaal deze pagina

Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

U bevindt zich op: Home › Bibliotheek › Bodembescherming › Aardkundige waarden › Aardkundige waarden in de provincie Noord-Brabant

Aardkundige waarden in de provincie Noord-Brabant

Brabantse aardkundige fenomenen

Binnen de provincie Noord-Brabant zijn er vele verschillende typen aardkundige waarden. Zo is het landschap van Noord-Brabant niet alleen door de fysische processen van water, wind of door ijs en poolomstandigheden ontstaan, ook tektonische krachten hebben invloed gehad op hoe het landschap er vandaag de dag uit ziet. Door de loop van rivieren en de werking van getij ontstonden meanderbochten, steilranden, wielen, kreekruggen en laagte kreken. De werking van wind creëerde zandverstuivingen en duinen. Pingoruïnes herinneren ons vandaag de dag nog aan de glaciale tijden. Als laatste zijn breuktreden karakteristiek voor Brabant. Door het ophogen van het landschap ontstonden horsten en slenken, rivierterrassen en verlaten meanders. Zie ook [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden], [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: wind], [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: tektoniek] en [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water].

Het landschap in Noord-Brabant

Het Noord-Brabantse landschap is ontstaan door een proces van miljoenen jaren, waarin wind, rivieren, zee, ijs en breuken een grote rol spelen. De vele verschillende fysieke processen vormden vele verschillende landschapstypen. Karakteristiek voor Noord-Brabant zijn de noordelijke rivierlandschappen van meanderende beeklopen (Merkske) afgewisseld, (restanten van) het zeekleilandschap in het lage noordwesten en stuifduinen en zandvlakten (Loonse en Drunense Duinen). De vruchtbare zeekleilandschappen zijn veelal in gebruik als droogmakerij en polders. Verder zijn er in het heuvellandschap van Noord-Brabant fossiele verschijnselen als dekzandruggen (Regte Heide) en -laagten kreken (Biesbosch), verlaten meanders (Maasterrassen, Land van Cuijk) en pingo-ruïnes (Strabrechtse Heide) te vinden. Zie ook [Aardkundige waarden in het hoogveengebied], [Aardkundige waarden in het zeekleigebied], [Aardkundige waarden in droogmakerijen en nieuwe Polders], [Aardkundige waarden in het rivierenlandschap], [Aardkundige waarden in zandgrond en beekdalen] en [Aardkundige waarden in heuvelland en lössgebied].

Voorkomen aardkundige waarden binnen de provincie

De atlas ‘Aardkundig Waardevolle Gebiedenkaart’ die de provincie in 2004 opgesteld en bestuurlijk vastgesteld heeft, is een concrete uitwerking van 42 aardkundig waardevolle gebieden. In de provincie Noord-Brabant bevatten de gebieden de Brabantse Wal, het Wolfsputven en de Wijstgronden tussen Uden en Vorstenbosch vele aardkundig waardevolle fenomenen waardoor zij zijn benoemd tot aardkundige monumenten. De Brabantse Wal betreft een in de laatste ijstijd gevormde rivierduinenrij van circa 30 kilometer lang en tot 25 meter hoog. Deze vormt een markante overgang naar het vlakke polderlandschap. Het Wolfsputven is een ven met stuifduin. Zie de externe links onderaan de pagina voor meer informatie over nationale landschappen en parken van Noord-Brabant.

Zesentwintig van deze gebieden worden tevens op de Basiskaart Aardkundige waarden (bron: LNV, boek: Bewogen aarde) aangegeven. Dit betreft o.a. landduinen, stuifzand, beekdalen, dekzandgebieden, hoogveen, (voormalige) getijdegebieden, (getijde) rivieren, oude rivierbeddingen, een steilrand van een Scheldeterras en de zoetwategetijdedelta De Biesbosch. Op de overzichtskaart van aardkundige waarden, gemaakt door de Rijksdienst van Cultureel Erfgoed, wordt per fenomeen of gebied een uitgebreide uitleg gegeven van de eigenschappen van deze verschijnselen.

In de landelijke Nota Ruimte heeft het kabinet haar visie op de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland weergegeven. Hierin worden twintig waardevolle agrarische cultuurlandschappen in Nederland bestempeld als nationale landschappen. Het Rijk schenkt aan deze gebieden extra aandacht ten behoeve van behoud en ontwikkeling hiervan. In de provincie Noord-Brabant is Groene Woud benoemd als Nationaal Landschap. Het is een kleinschalig landschap van bos, heide, zandverstuivingen, graslanden en populierenbossen. In de dalen stromen beken langs karakteristieke beemden en bolvormige akkers. Noord-Brabant heeft 4 nationale parken: De Loonse en Drunense Duinen, grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide, De Biesbosch en De Peel.

Overzicht documenten beleid en regelgeving

Er is geen landelijke wetgeving met betrekking tot aardkundige waarden. Sommige provincies hebben hun ambities ten aanzien van aardkundige waarden opgenomen in een structuurvisie, streekplan, Provinciale omgevingsverordening (POV) of iets dergelijks. Deze invulling verschilt dus per provincie. Ook op gemeentelijk niveau wordt vaak een eigen invulling gegeven aan de provinciale ambities.

Onderstaand wordt een overzicht gegeven van beleid en regelgeving op gebied van aardkundige waarden en bodembeleid in de provincie Noord-Brabant. Noord-Brabant heeft haar ‘Aardkundig waardevolle gebieden’ weergegeven op kaart en deze bestuurlijk vastgesteld ter behoud van de ecologische en cultuurhistorische betekenis van deze waarden.

De provincie wil deze aardkundige waarden behouden vanwege de ecologische en cultuurhistorische betekenis omdat zij onvervangbaar zijn. Vanuit die gedachte heeft de provincie veertig gebieden van provinciale of nationale betekenis opgenomen in het Streekplan en voorzien van aanvullende ruimtelijke bescherming.

naam document	datum	status
Structuurvisie 2010 - partiële herziening 2014	Maart 2014	Vastgesteld door PS
De Brabantse omgevingsvisie	December 2018	Vastgesteld door PS
Interim Omgevingsverordening	25 oktober 2019	Vastgesteld door PS
Aardkundig Waardevolle Gebiedenkaart	4 augustus 2005	Vastgesteld door GS

Korte toelichting documenten

Structuurvisie 2010 - partiële herziening 2014
In de structuurvisie worden de hoofdlijnen van het ruimtelijke beleid tot 2025 beschreven, waarbij een visie tot 2040 wordt geschetst. De structuurvisie is gebaseerd op de Agenda van Brabant. De structuurvisie focust onder andere op behoud en versterking van de landschappelijke, cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten van Brabant. In de kernkwaliteiten van Brabant (hoofdstuk 2.1) wordt de ontstaansgeschiedenis van het landschap van Brabant uiteengezet in de natuurlijke basis, het ontginningslandschap en het moderne landschap. De natuurlijke basis beschrijft de aardkundige waarden van Brabant als kernkwaliteiten die moeten worden gewaarborgd. Bij plannen voor ruimtelijke ontwikkeling moet rekening gehouden worden met de landschapselementen die het verhaal van de ontstaansgeschiedenis vertellen.

De Brabantse omgevingsvisie

De omgevingsvisie schetst de fysieke wereld tot 2050. Bijzondere landschappen als De Brabantse Wal worden toegelicht vanwege de aardkundige waarde en natuurrijke omgeving. Er wordt extra aandacht gevraagd voor cultuurhistorische, archeologische en aardkundige waarden, waarvoor het belangrijk is om dieper in de ondergrond te kijken. Het is van belang dat dergelijke waarden op provinciaal niveau beschermd worden. Hieruit komt voort dat ruimtelijke ontwikkeling, die eventueel deze waarden kunnen aantasten, wordt gereguleerd. Deze regulering is vastgelegd in de interim omgevingsverordening van Noord-Brabant.

Interim omgevingsverordening Noord-Brabant

De omgevingsverordening vervangt verordeningen die gaan over de fysieke leefomgeving, zoals milieu, water, natuurbescherming en ruimte. In de verordening worden aardkundige waarden expliciet benoemd als “waarden en kenmerken van een gebied die vanwege geologische, geomorfologische, bodemkundige en (geo)hydrologische verschijnselen en processen en vanwege de natuurlijke ontstaansgeschiedenis van de bodem van belang zijn”. Er geldt een meldingsplicht en regels voor aardkundig waardevolle gebieden bij grootschalige ontgrondingen en herinrichtingen. Ruimtelijke plannen in gebieden van aardkundige waarde zoals beschreven in de Aardkundig Waardevolle Gebiedenkaart Noord-Brabant moeten gericht zijn op behoud, herstel of duurzame ontwikkelingen.

Aardkundig Waardevolle Gebiedenkaart
De 42 gebieden uit het Streekplan zijn opgenomen in de Aardkundig Waardevolle Gebiedenkaart, schaal 1:25.000. De kaart is bedoeld om de kennis over aardkundige waarden te vergroten en om te inspireren tot verankering van dit thema in planvorming, uitvoering en beheer.

Nadere informatie

Agenda van Brabant

De Agenda van Brabant vormt de basis van de ruimtelijke structuurvisie en -verordening waarin de aardkundige, archeologische en cultuurhistorische waarden worden benoemd als kans waarmee de identiteit van Noord-Brabant kan worden vergroot.

Internetsite provincie Noord-Brabant, thema Aardkundige waarden
De internetsite van de provincie Noord-Brabant bevat een overzicht van de producten en diensten met betrekking tot het thema Aardkundige Waarden onder Natuur en Landschap in Brabant.

De kaart voor aardkundige waarden is opgesteld voor de beoordeling van (gemeentelijke) ruimtelijke plannen, reconstructie- en gebiedsplannen, en bij de toepassing van het ontgrondingenbeleid. Op de kaart staan begrenzingen en omschrijvingen van onder meer samenstelling en opbouw van de aardkorst, reliëfvormen aan het oppervlak, bodemtypen en (grond)waterstromingen.

Kaartbestanden:

Voor interactieve kaarten (waaronder een kaart met aardkundige waarden): zie Brabant in kaart

Cultuurhistorische Waardenkaart Noord-Brabant
De identiteit van de provincie Brabant is vastgelegd in de erfgoederen die zijn opgenomen in de Cultuurhistorische Waardenkaart.

Contactgegegevens

Informatie over aardkundige waarden is te krijgen bij Provincie Noord-Brabant, Afdeling Ecologie, Natuur en Landschap. De contactgegevens zijn te vinden op de internetsite provincie Noord-Brabant, thema aardkundige waarden.

Contact:Provincie Noord-Brabant, Afdeling Ecologie, Natuur en Landschap

Margreet Zwols, beleidsmedewerker Programma Natuur

Telefoon: 073-680 8061 – 06-18303067

E-mail:mzwols@brabant.nl

Links

Extern:

Overzichtskaart aardkundige waarden

Aardkundig waardevolle gebieden in Noord-Brabant

Aardkundig monument de Brabantse Wal

Aardkundig monument Oisterwijkse Bossen en Vennen

viewer aardkundige waardenkaart Noord-Brabant

Nationale Landschappen in Nederland