Vertaal deze pagina

Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

U bevindt zich op: Home › Bibliotheek › Bodembescherming › Aardkundige waarden › Aardkundige waarden in de provincie Overijssel

Aardkundige waarden in de provincie Overijssel

Overijsselse aardkundige fenomenen

De aardkundige waarden van de provincie Overijssel zijn veelal te danken aan fysische processen gestuurd door ijs en water. Het Overijsselse landschap wordt met name gekenmerkt door de Saale-ijstijd (ca. 300.000-130.000 jaar geleden), de laatste ijstijd dat het landijs Nederland bereikte. De voorkomende landschapselementen hangen dan ook samen met gletsjers uit de Saale-ijstijd, rivierlandschap, poolwoestijnen en zandverstuivingen. Aardkundige waarden die hier te vinden zijn stuwwallen, dek- en stuifzandafzettingen, rivierzandafzettingen, smeltwaterafzettingen, gletsjerbekkens, keileemafzettingen, spoelzandwaaiers en hoogveen. Zie ook [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: ijs en poolomstandigheden], [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: wind] en [Aardkundige waarden als gevolg van fysische processen: water].

Het landschap in Overijssel

De provincie Overijssel kent een rijke landschappelijke variatie met veel aardkundig waardevolle fenomenen en gebieden. Deze gebieden zijn op verschillende manieren terug te vinden op het internet en de literatuur (zie onderstaande links onderaan de pagina). Binnen de provincie zijn twee verschillende zandlandschapstypen te vinden. Zuidelijk Overijssel omvat stuwwallen, die doorlopen in onder andere de Veluwe. De stuwwallen in Overijssel betreffen o.a. drie stuwwal-complexen (stuwwallen Holten-Nijverdal, Lemeler-Archemerberg, Luttenberg). Noordelijk Overijssel omvat het noordelijk zandgebied, wat in vergelijking tot het zuidelijke zandgebied een vrij laag, glooiend gebied is met enkele heuvels zoals in de omgeving van Steenwijk. Ook wordt het landschap gekenmerkt door rivierzandafzettingen (bv. in de Vechtstreek) en hoogveen (Engbertdijkse Venen). Zie ook [Aardkundige waarden in het rivierengebied], [Aardkundige waarden in het laagveengebied], [Aardkundige waarden in het hoogveengebied] en [Aardkundige waarden in zandgrond en beekdalen].

Voorkomen aardkundige waarden binnen de provincie

De Provincie Overijssel heeft samen met het Platform Aardkundige Waarden en diverse aardkundigen in 1999 een gedetailleerde inventarisatie gemaakt van de aardkundig waardevolle fenomenen en gebieden. De belangrijkste zijn genoemd op de website van het Landschap Overijssel. Ze zijn verdeeld over zes gebieden in Overijssel: Salland, Vechtstreek, IJsseldelta, Noord en Zuid Twente en de Kop van Overijssel. Voor Salland worden 41 aardkundige waarden weergegeven, voor Twente 52 en voor de Kop van Overijssel 17. Op de Basiskaart Aardkundige waarden (bron: LNV; boek: Bewogen Aarde) worden 26 gebieden als aardkundig waardevol aangemerkt. Deze gebieden staan ook weergegeven op de overzichtskaart van aardkundige waarden, gemaakt door het Rijksdienst Cultureel Erfgoed.

In de landelijke Nota Ruimte heeft het kabinet haar visie op de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland weergegeven. Hierin worden 20 waardevolle agrarische cultuurlandschappen in Nederland bestempeld als nationale landschappen. Het Rijk schenkt aan deze gebieden extra aandacht ten behoeve van behoud en ontwikkeling hiervan. In de provincie Overijssel komen twee Nationale Landschappen voor, namelijk de IJsseldelta en Noordoost-Twente Daarnaast worden er twee nationale parken in Overijssel beschreven: de Sallandse Heuvelrug met de bekendste berg Holterbergen en de Weerribben-Wieden.

De keileemwand De Zandkoele in de Kop van Overijssel, de Friezenberg bij Markelo en de Galgenberg bij Vasse zijn benoemd tot aardkundig monument. Hiermee probeert men bekendheid en extra bescherming voor de aardkundige waarde te bewerkstelligen. Zie ook het tekstblad [Aardkundige waarden in Nederland: algemeen].

Overzicht documenten beleid en regelgeving

Er is geen landelijke wetgeving met betrekking tot aardkundige waarden. Sommige provincies hebben hun ambities ten aanzien van aardkundige waarden opgenomen in een structuurvisie, streekplan, Provinciale omgevingsverordening (POV) of iets dergelijks. Deze invulling verschilt dus per provincie. Ook op gemeentelijk niveau wordt vaak een eigen invulling gegeven aan de provinciale ambities.

Onderstaand wordt een overzicht gegeven van beleid en regelgeving op gebied van aardkundige waarden en bodembeleid in de provincie Overijssel.

naam document	datum	status
Omgevingsvisie Overijssel Actualisatie 2018-2019	1 december 2009	Vastgesteld door PS
Uitvoeringsbesluit subsidies Overijssel 2017 (UBS)	1 januari 2017	Vastgesteld door GS
Erfgoed is voor iedereen dichtbij. Erfgoedvisie van Landschap Overijssel 2017-2030	22 september 2017	Vastgesteld door managementteam en Raad van Toezicht

Korte toelichting documenten

Omgevingsvisie Overijssel Actualisatie 2018-2019
In de omgevingsvisie van de provincie Overijssel is de vertaalslag gemaakt naar sturing op kwaliteit. Eind 2020 wordt de Actualisatie 2019-2020 verwacht. Wijzigingen kunnen worden gevonden in de planviewer Overijssel.

De ambitie voor aardkundige en archeologische waarden is beschreven als de balans tussen gebruik en bescherming van de ondergrond, waarbij gestreefd wordt naar het ‘beschermen van intrinsieke bodemeigenschappen en aardkundige en archeologische waarden’. Hiervoor zijn aardkundige monumenten aangewezen en wordt vastgesteld dat aardkundige waarden bij planvorming betrokken worden. Deze waarden worden waar mogelijk ingezet om de ruimtelijke kwaliteit en identiteit van gebieden te versterken.

Uitvoeringsbesluit Subsidies Overijssel (UBS 2017)
Binnen het UBS is er subsidie mogelijk “Erfgoed ‘Het Verhaal van Overijssel’” voor ‘activiteiten op het gebied van archeologie, restauratie en herstel aan cultureel erfgoed of immaterieel erfgoed en streektaal’ (UBS, paragraaf 7.3). Subsidie kan worden verstrekt voor het zichtbaarder en toegankelijker maken van de archeologie en voor activiteiten die wat vertellen over de natuurlijke ontstaanswijze van het gebied.

Visie op de ondergrond
Naast het provinciale beleid en regelgeving werkt de provincie samen met de Stichting Groene en Blauwe Diensten Overijssel (SGBDO). Deze stichting heeft als missie om het landschap in stand te houden en te versterken door waardevolle landschapselementen van duurzaam langjarig beheer (een contract is meestal voor 21 jaar) te voorzien. Stichting Groene en Blauwe Diensten gaat in op aardkundig waardevolle gebieden en heeft daarbij ook een erfgoedvisie opgesteld. Voor het optimaliseren van natuur- en cultuurhistorische waarden werkt Landschap Overijssel samen met overheden (gemeente, waterschap, provincie en Rijksdienst Cultureel Erfgoed) is een erfgoedvisie opgesteld. Binnen deze visie wordt aandacht besteed aan de aardkundige waarden van Overijssel, deze worden dan ook expliciet tot erfgoed gerekend. Vanuit de visie wordt het beheer vanuit Landschap Overijssel aangestuurd.

Nadere informatie

Natura 2000 beheerplannen
In Overijssel liggen 25 Natura 2000 gebieden. Per gebied moet in een beheerplan vastgelegd worden hoe de en wanneer natuurdoelen moeten worden gehaald, hoe bestaande activiteiten mogelijk blijven en aan welke voorwaarden toekomstige ontwikkelingen moeten voldoen. De structuur van een beheerplan is door GS bepaald.

Van de totaal 25 beheerplannen stelt de provincie Overijssel voor 16 gebieden zelf de beheerplannen op. De plannen voor de overige 9 gebieden worden opgesteld door het ministerie van LNV (Sallandse Heuvelrug, Engbertsdijkvenen), Rijkswaterstaat (voor de randmeren van het IJsselmeer) en de provincie Gelderland (voor de uiterwaarden van de IJssel).

Contactgegevens

Contact: Provincie Overijssel, Eenheid Landbouw, Natuur en Landschap

Postbus 10078, 8000 GB Zwolle

Telefoon: 038-499 8582

E-mail: lnln@prv-overijssel.nl

Website: Provincie Overijssel - Natuur en landschap
en Provincie Overijssel - Cultuur

Links

Extern:

Aanvullende informatie over zandlandschappen

Overzichtskaart aardkundige waarden

Nationale Landschappen in Overijssel

Nationale landschappen