Vertaal deze pagina

Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

U bevindt zich op: Home › Bibliotheek › Bodembescherming › Aardkundige waarden › D. Aardkundige waarden en de samenhang met andere thema’s › Aardkundige waarden, samenhang met waterbeheer

Aardkundige waarden, samenhang met waterbeheer

Waterbeheerders

De waterschappen en Rijkswaterstaat beheren verschillende aardkundige waarden. Denk aan de kust en duinen, de rivieren en uiterwaarden en de beken en beekdalen. Aardkundige waarden worden echter niet expliciet benoemd in het nationale waterbeleid. De doelen die vanuit het Nationaal Waterplan en de Kaderrichtlijn Water (KRW) gesteld zijn, gaan over het verbeteren van de waterkwaliteit in ecologisch en chemisch opzicht, over het voorkomen van wateroverlast en het tegengaan van verdroging.

De werkzaamheden die de waterbeheerders (laten) uitvoeren kunnen echter wel degelijk effect hebben op de aardkundige waarden. Vrijwel altijd gaat het dan om concrete inrichtingsprojecten of om het wijzigen van de waterhuishouding.

Wijziging waterhuishouding en vergroten waterveiligheid

Om verschillende redenen wordt op vele plaatsen in ons land ingegrepen in de waterhuishouding. Plaatselijk wordt grondwater onttrokken voor industrieel of huishoudelijk gebruik. Ingrijpender zijn verlagingen van de grondwaterspiegel ten behoeve van de landbouw, gelegen nabij landschappelijk en natuurlijk waardevolle gebieden.

Daarnaast wordt de waterhuishouding ook gewijzigd met als doel natuurontwikkeling. Hierbij kan het gaan om het opzetten van grondwaterpeilen, het herstellen van een meanderende beekloop of het (tijdelijk) onder water zetten (inunderen) van gebieden ten behoeve van verdrogingsbestrijding of natuurbeheer.

In het kader van de hoogwaterbescherming zijn het vooral de grondroerende werkzaamheden die invloed hebben op de aardkundige waarden. Toch kan juist die bescherming ook een bedreiging (of kans) voor aardkundige waarden vormen. Beschermende maatregelen tegen het water kunnen zijn:

aanleg van dijken en zeekeringen.
zandsuppletie op strand met zand afkomstig uit vooroever.
uitdiepen van vaargeulen.
vastleggen van vaargeulen en aanbrengen van kribben ter bevordering van de stroomsnelheid.
baggerwerkzaamheden watergangen.
aanleggen overlaatgebieden in rivierengebied en beekdalen (zie ook [Aardkundige waarden in het rivierengebied]);
aanpassen polderpeil.

Bedreigingen en kansen
Bovengenoemde wijzigingen in de waterhuishouding of werkzaamheden in het kader van de waterveiligheid kunnen een bedreiging vormen voor de aardkundige waarden. Anderzijds biedt het ook kansen om aardkundige waarden te beschermen of te versterken.

Zo vormt het wijzigen van de waterhuishouding mogelijk een bedreiging voor laag- en hoogveengebieden. Zie ook [Aardkundige waarden in het laagveengebied]. Het verlagen van het grondwaterpeil resulteert namelijk in een maaivelddaling door oxidatie en inklinking van het veen. Een peilverlaging kan zo rechtstreeks invloed hebben op het verdwijnen van het aardkundig waardevolle veenpakket. Anderzijds kan het verhogen van het waterpeil leiden tot het verstevigen van de basis onder de veenpakketten waardoor het veenpakket kan aangroeien. In meerdere veengebieden in Nederland werken waterschappen samen met terreinbeherende organisaties aan het gecontroleerd opvoeren van de grondwaterpeilen om daarmee de veenvormende processen te herstellen.

Het teruggeven van gebieden aan de natuur, door ze (tijdelijk) onder water te zetten biedt juist kansen voor aardkundig waardevolle gebieden; en dan met name in de beekdalen en uiterwaarden. De uiterwaarden en oude rivierarmen worden gebruikt om bij hoogwater extra opslag- en doorvoercapaciteit te realiseren. De aardkundige waardevolle oude rivier- en beeklopen worden hiermee in ere hersteld en worden weer zichtbaar in het landschap. Bovendien kan het regelmatig onderlopen van deze gebieden ook leiden tot het opnieuw afzetten van sediment, zo ontstaan er nieuwe bodemvormende proces. Zie ook [Aardkundige waarden in het rivierengebied].

De graafwerkzaamheden zoals die plaats vinden ten behoeve van natuurherstel, maar zeker ook in het kader van het hoogwaterbeschermingsprogramma vormen potentieel een bedreiging voor de aardkundige waarden. Als gevolg van graafwerkzaamheden kunnen waarden worden verstoord.

Planvorming

Veel van deze maatregelen worden getroffen in het kader van landelijke programma’s zoals het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), de Natura 2000-opgave of de Kaderichtlijn Water (KRW). Voor het overgrote deel van de projecten die worden uitgevoerd is het doorlopen van een ruimtelijke procedure een vereiste. Vaak maakt een milieueffectstudie hier onderdeel van uit. In deze procedures dient ook aandacht te zijn voor de goede omgang met aardkundige waarden. Verschillende handreikingen en landschapsbiografieën helpen waterbeheerders en initiatiefnemers bij het meenemen van archeologie en cultuurhistorie in de planvorming. Opvallend is dat de aandacht voor aardkundige waarden hierin grotendeels ontbreekt.

Beschikbare handreikingen zijn: