Archeologie, informatiebronnen
Een voor iedereen toegankelijke eerste toegang tot locatiegerichte cultuurhistorische informatie wordt gevormd door KICH. De website KennisInfrastructuur CultuurHistorie (KICH) creëert de digitale wegen waarlangs cultuurhistorische informatie vrij toegankelijk, beschikbaar, koppelbaar en bewerkbaar worden. Daarbij wil KICH een ontmoetingsplaats zijn voor geïnteresseerden en professionals in de cultuurhistorie. De cultuurhistorische informatie zelf blijft bij de eigenaar die verantwoordelijk is voor de door hem of haar aangedragen gegevens.
ARCHIS (vernieuwd tot ARCHIS II) is een volledig geautomatiseerd Archeologisch Informatiesysteem voor Nederland, dat wordt beheerd door de [Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)]. Het bestaat uit een databank waarin allerlei gegevens over archeologische waarnemingen, vindplaatsen en terreinen (in totaal meer dan 70.000) in Nederland zijn opgeslagen. De doelstelling van ARCHIS is het verschaffen van een zo volledig en actueel mogelijk digitaal overzicht van het Nederlandse bodemarchief, zowel voor wetenschappelijke onderzoeks- als beleids- en ruimtelijke ordeningsdoelstellingen.
In ARCHIS II zijn onder meer vastgelegd: de ligging en de aard van een vindplaats, de vondsten en grondsporen die zijn aangetroffen, de datering, de status van een terrein ( welke wettelijke bescherming het geniet), en de begrenzingen van gebieden waar archeologisch onderzoek heeft plaatsgevonden. Al deze informatie kan met behulp van een geografisch informatiesysteem (GIS) worden gekoppeld aan diverse kaartondergronden die in digitale vorm in ARCHIS beschikbaar zijn, zoals de topografische kaart, de bodemkaart en de grondgebruikkaart. ARCHIS kan alleen geraadpleegd worden door de daarvoor bevoegde personen.
De IKAW ofwel de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden is een grootschalige, landsdekkende kaart, ontwikkeld en onderhouden door de [Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)], waarop een verdeling is gemaakt in landschappelijke zones met een hoge, middelhoge en lage archeologische verwachting. De kaart is ook opgenomen in KICH. De kaart geeft een globale indruk van ruimtelijke spreiding van te verwachten archeologische waarden. De kaart is door zijn grootschaligheid echter niet erg geschikt voor het maken van afwegingen op locatie niveau.
Het Monumentenregister is een overzicht van alle wettelijk beschermde rijksmonumenten. In dit register worden alle relevante gegevens van de monumenten zoals adres en kadastrale gegevens opgenomen. Het Monumentenregister is geautomatiseerd te raadplegen via de Objectendatabank (ODB), een databestand onder beheer van de [Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)]. Dit geeft bovendien ook informatie over bijvoorbeeld de oorspronkelijke functie van het monument, of het deel uitmaakt van een complex, een beschermd stads- of dorpsgezicht etc. De Objectendatabank is niet voor iedereen toegankelijk, en aanvragen dienen bij de RCE te worden ingediend. Inmiddels telt het Monumentenregister rond de 1500 archeologische rijksmonumenten die allemaal zijn opgenomen in de Archeologische Monumentenkaart (AMK). De monumenten worden afgebeeld op de kaart van KennisInfrastructuur CultuurHistorie (KICH), met daarbij de hieraan verbonden AMK-nummers en enkele algemene gegevens.
Een belangrijk doel van de Nationale Onderzoeksagenda Archeologie (NOaA) is het bevorderen van de aansluiting tussen wetenschappelijke onderzoeksthema’s en het aan de zorgplicht gebonden uitvoerende onderzoek. Door de snelle toename van het aantal opgravingen, de dreigende versnippering van kennis en de verzakelijking van het opgravingsbedrijf is er een groeiende behoefte aan inhoudelijke-kwalitatieve impulsen. De NOaA, opgesteld door en voor het archeologische veld, geeft een actueel overzicht van de stand van kennis, thema’s en de huidige vragen die binnen de archeologische gemeenschap leven. Daarmee is de NOaA richtsnoer en inspiratiebron voor het uitvoerende archeologisch onderzoek. De NOaA brengt in kaart waar op dit moment de grenzen van onze kennis liggen en welke vragen beantwoord moeten worden om nieuwe, betekenisvolle kennis te genereren.
De Nationale Referentiecollectie (NRc) wil kennis ontsluiten op het gebied van archeologische en bouwhistorische materiaalcategorieën en hun classificaties en benamingen. Daarmee is de NRc van fundamenteel belang voor de erfgoedsector. Immers, de beschrijving en waardering van de gevonden resten, variërend van individuele voorwerpen, via complextypen en monumenten tot en met landschapselementen, vormt de kern van het kennisdomein van de archeologie, bouwhistorie en historische geografie. De NRc richt zich onder andere op het verbinden van bestaande theesaurussen en nieuw te ontwikkelen begrippenstructuren, zoals ontologieën in het brede erfgoedveld. Momenteel is de NRc nog in het stadium van prototype. Het initiatief wordt ontwikkeld door de [RCE] door en voor het (internationale) veld.
Het Geheugen van Nederland is een project dat tot doel heeft het op internet zichtbaar maken van het Nederlandse culturele erfgoed voor een zo breed mogelijk publiek. Het Geheugen bevat digitale afbeeldingen en teksten over de – vaak verborgen – interessante collecties in Nederland, een soort cultuurcatalogus van meer dan vijftig musea en historische organisaties op het gebied van beeldende kunst, natuur, landschap, architectuur, archeologie, film, mode, theater, etc. De coördinatie van Het Geheugen van Nederland is in handen van de Koninklijke Bibliotheek (KB). De KB zorgt ervoor dat alle digitale materialen worden opgeslagen en beschikbaar gesteld. De diverse deelprojecten worden uitgevoerd door een groot aantal participerende erfgoedinstellingen.
Het Cultuurhistorisch GIS (CultGIS) is ontwikkeld voor het signaleren van de kenmerkende historisch geografische patronen en elementen in het Nederlandse landschap. Het richt zich op (inter-)nationaal kenmerkende gebieden (aandachtsgebieden) en daarbinnen voorkomende kenmerkende patronen en elementen en bovenregionale structuren op het topografische schaalniveau 1:10.000. Het cultuurhistorisch informatie systeem CultGIS is ontwikkeld en het nationaal niveau (versie 1) is operationeel. Aan de uitbreiding met aanvullende informatie op provinciaal niveau tot een landsdekkend databestand wordt gewerkt. CultGIS werkt in het kader van het programma KennisInfrastructuur CultuurHistorie (KICH)] nauw samen met de [Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed (RCE)].
Vrijwel alle provincies beschikken inmiddels over een eigen cultuurhistorische waardenkaart of [provinciale cultuurhistorische hoofdstructuur]. Hierin zijn ook een of meerdere archeologische lagen aangebracht. Deze kaarten zijn meestal een nadere detaillering van de IKAW en geven ook de ligging van beschermde monumenten en [attentiegebieden]. De provinciale kaarten zijn meestal vrij toegankelijk te raadplegen via de website van de betreffende provincie.
Steeds meer gemeenten beschikken over een eigen gemeentelijke archeologische waardenkaart of erfgoedkaart. Deze kaarten geven vaak tot in detail alle binnen het gemeentelijke grondgebied aanwezige voor de archeologie relevante informatie weer. Soms zijn de kaarten vrij toegankelijk te raadplegen via de website van de betreffende gemeente. Bij voorgenomen bodemverstorende ingrepen wordt aangeraden altijd bij de gemeente na te gaan of een dergelijke kaart beschikbaar is, zodat deze in een vroeg planstadium geraadpleegd kan worden. Er bestaat nog geen landelijk overzicht van gemeenten met of zonder een dergelijke kaart.