Archeologie, organisatie, rol van gemeenten

Alle 458 gemeenten werken samen binnen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Deze vereniging verschaft deskundige ondersteuning op diverse beleidsterreinen, waaronder archeologie en monumentenzorg. Binnen de VNG bestaat de Commissie Monumenten en Archeologie, die onder andere zorg draagt voor de publicatie van handreikingen, modelverordeningen, voorbeeldbeleidsnota’s en aanvullende informatie en voorlichting voor aangesloten gemeenten. Binnenkort verschijnt bij de VNG bijvoorbeeld de Handreiking Verder met Valletta. Daarin wordt uiteengezet hoe gemeentelijk archeologiebeleid in de praktijk dient te werken.

Een groeiend aantal gemeenten beschikt over een eigen gemeentelijk archeoloog of een archeologisch beleidsmedewerker. Het Convent van Gemeentelijk Archeologen (CGA) is het overlegorgaan voor alle gemeentelijke archeologen in Nederland, en richt zich vooral op het lokale archeologische erfgoed. Een relatief nieuw verschijnsel is de regionaal archeoloog, die zich richt op een groter gebied binnen een samenwerkingsverband van een aantal buurgemeenten.

Veel gemeenten maken binnen een gezamenlijke regeling gebruik van een meestal provinciaal opererende Welstandsorganisatie. Deze leveren aan de aangesloten gemeenten deskundigheid op het gebied van de ruimtelijke kwaliteit van de woonomgeving, met name met betrekking tot het aanwijzen van gemeentelijke monumenten en vergunningverlening bij bestaande monumenten. Het verschil met de [provinciale erfgoedhuizen] en [steunpunten] is dat de Welstandsorganisaties van de gemeenten zelf zijn, terwijl de steunpunten en erfgoedhuizen eerder als exponent van het rijks- en provinciale beleid kunnen worden beschouwd. Sommige van deze Welstandsorganisaties leveren ook ondersteuning op het gebied van de archeologie. Ze zijn verenigd in de Nederlandse Welstand Federatie.