Archeologie, organisatie, rol van rijksoverheid

De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is politiek verantwoordelijk voor de werking van het archeologische bestel, en voor de bescherming en instandhouding van het culturele erfgoed van Nederland. Zonder diens toestemming kunnen bijvoorbeeld geen ruimtelijke ingrepen plaatsvinden op terreinen die de status hebben van archeologisch rijksmonument.

Binnen het Ministerie van OCW is de Directie Cultureel Erfgoed (DCE) verantwoordelijk voor de ontwikkeling van rijksbeleid en de wetgeving op het gebied van archeologie, cultuurlandschap en monumenten. De DCE houdt zich onder meer bezig met:

• het uitwerken van beleidsthema's die in de Cultuurnota zijn vastgelegd of zich aandienen;
• het inbrengen van culturele belangen bij nationale besluitvormingsprocessen t.a.v. ruimtelijke planning, economische ontwikkelingen en infrastructuur;
• het coördineren van de afstemming tussen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), de Rijksarchiefdienst en het Instituut Collectie Nederland.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is zowel in bestuurlijke als inhoudelijke zin verantwoordelijk voor de uitvoering van de wetgeving op het gebied van archeologie en monumentenzorg. Daarnaast richt de RCE zich vooral op de instandhouding van kennis op dit vlak, onder meer door beheer en onderhoud van de lijst van rijksmonumenten en het archeologische informatiesysteem [ARCHIS], waar ook de Archeologische MonumentenKaart (AMK) en de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) onder vallen.

De Erfgoedinspectie is een onafhankelijke overheidsdienst die toezicht houdt op het behoud, beheer en de omgang met het cultureel erfgoed van Nederland. Daarnaast adviseert zij de minister van OCW over verbetering van de regelgeving. Binnen de Erfgoedinspectie richt de afdeling monumenten en archeologie zich vooral op de kwaliteit van de archeologische uitvoering, conform de eisen zoals gesteld in de [Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA)] en voorwaarden verbonden aan de verleende opgravingsvergunningen.

Het is de taak van het Centraal College van Deskundigen Archeologie (CCvD) om alle relevante documenten en procedures binnen het kwaliteitssysteem voor de Nederlandse archeologie vast te stellen en, zonodig, bij te stellen. Hierbij gaat het onder meer om de [Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA)] en daaraan verbonden beoordelingsrichtlijnen (BRL’s) en uitvoeringsprotocollen. Het CCvD is een adviesorgaan dat is samengesteld uit vertegenwoordigers van de belangrijkste stakeholders in het archeologische bestel: opdrachtgevers, overheden, archeologische bedrijven, en andere archeologische instellingen.

De afdeling Monumenten en Archeologie van de Raad voor Cultuur is adviseur van de Minister omtrent het Rijksbeleid en de verlening van opgravingsvergunningen, de aanwijzing van beschermde stads- en dorpsgezichten en diverse procedures rondom de aanwijzing van archeologische en andere rijksmonumenten.

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) draagt zorg voor het landschappelijk erfgoed, en beschikt daarbij over de mogelijkheid om cultuurlandschappen als natuurgebied of Nationaal Landschap aan te wijzen.

In de discussie rond de [Nota Ruimte] heeft de Tweede Kamer aangegeven dat cultuurlandschappen met oog voor kwaliteit zouden moeten worden bewaard en ontwikkeld. In aansluiting daarop zijn in Nederland twintig Nationale Landschappen aangewezen. De status Nationaal Landschap betekent dat de regering extra aandacht aan deze gebieden geeft en extra financiële middelen ter beschikking stelt om de kernkarakteristieken van deze landschappen te behouden en te versterken, en ze aantrekkelijker te maken voor recreatieve activiteiten.

Het Ministerie van LNV is verantwoordelijk voor het coördineren van het programma, samen met de ministeries van VROM en OCW. De Provincies zijn verplicht het nationale beleid mede uit te voeren.

Het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) deelt de verantwoordelijkheid voor beschermde stads- en dorpsgezichten met het Ministerie van OCW. Het College van Rijksadviseurs, waartoe ook de adviseur voor cultureel erfgoed behoort, maakt deel uit van eerstgenoemd ministerie.

Het College van Rijksadviseurs bestaat uit de Rijksbouwmeester en drie andere adviseurs op het gebied van landschap, infrastructuur en cultureel erfgoed. Dit college houdt zich vooral bezig met diverse nationale inrichtingsvraagstukken en waarborging van de kwaliteit van ruimtelijk ontwerp.

Het Instituut Collectie Nederland (ICN) is een onafhankelijk kennisinstituut dat deel uitmaakt van het Ministerie van OCW. Het ICN beheert niet alleen zelf een omvangrijke kunstcollectie, maar waakt bovendien over de toegankelijkheid en het beheer van andere erfgoedcollecties.