Archeologie, organisatie, rol van universiteiten en instituten
In Nederland worden op vijf universiteiten opleidingen in de archeologie verzorgd: zowel aan de Universiteit Leiden, als aan de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit Amsterdam, de Rijksuniversiteit Groningen en de Radboud Universiteit Nijmegen kan universitair archeologiediploma behaald worden. Tussen de opleidingen en onderzoeksactiviteiten bestaan accentverschillen, wat ook tot uiting komt in afstudeerrichtingen en regionale of thematische specialisaties.
De primaire taak van de vakgroepen en faculteit archeologie binnen de Nederlandse universiteiten is het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek en het opleiden van studenten. Tot voor kort speelden de universiteiten zelf ook nog een belangrijke rol bij het uitvoeren van (nood)opgravingen in Nederland. Met de komst van de archeologische bedrijven is deze rol vrijwel geheel komen te vervallen. Wel hebben de meeste universitaire instituten een eigen archeologisch bedrijf opgericht die op commerciële basis archeologische werkzaamheden verrichten.
ARCHON is een samenwerkingsverband tussen de archeologische afdelingen van vijf universiteiten (Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit Amsterdam, Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Nijmegen, Universiteit Leiden) en de [Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed (RCE)]. De onderzoekschool vormt het nationaal centrum van wetenschappelijk onderzoek en promovendionderwijs op het terrein van de archeologie.
Saxion Next is een particuliere hogeschool voor praktijkgericht beroepsonderwijs (hbo), en heeft een opleiding tot Archeologisch Onderzoeksassistent. Hiermee kan een archeologisch diploma op hbo-bachelorniveau verkregen worden.
In september 2005 hebben het Projectbureau Belvedère en drie Nederlandse universiteiten (de Vrije Universiteit te Amsterdam, de Technische Universiteit Delft en Wageningen Universiteit en Research Centrum) een kerngroep ingesteld, die zich tot september 2009 zal inzetten voor een 'Onderwijsnetwerk Belvedère'. Voor een termijn van vier jaar wordt een 'Belvedèrehoogleraar' aan de universiteiten verbonden. Het netwerk concentreert zich op het hoger onderwijs, de bachelor- en masteropleidingen van hogescholen, universiteiten en de academies van bouwkunst.