Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

Isolatie, geohydrologisch, toepassingsgebied algemeen voor verticale bronnen, realiseringsmogelijkheden vanuit het ontwerp totale systeem

Ontwerp onttrekkingssysteem
Een belangrijk aspect van het ontwerp van een onttrekkingssysteem met verticale bronnen is de keuze van het beheerspeil, gerelateerd aan de beheersdoelstelling. Het beheerspeil wordt bepaald door de optredende grondwaterstanden en de seizoensfluctuaties daarin en de randvoorwaarden vanuit de omgeving.

Het beheersdebiet wordt met name bepaald door:

  • de horizontale toestroming, afhankelijk van het aanwezige verhang in de grondwaterspiegel en het doorlaatvermogen van het watervoerend pakket, waaruit onttrokken wordt;
  • de verticale toestroming vanuit de diepte, afhankelijk van de hydraulische weerstand van de aanwezige scheidende laag en het gecreëerde potentiaalverschil.

De verhouding tussen de horizontale en verticale toestroming en de invloed van de zuiveringskosten speelt een rol bij het al dan niet toepassen van een aanvullend verticale afscherming (Voor meer informatie zoek ook op geohydrologische isolatie met horizontale drains in combinatie met een verticale afdichting).

Ten aanzien van de plaats van de onttrekkingsbronnen kan worden afgewogen of in de kern van de bodemverontreiniging wordt onttrokken of aan de benedenstroomse zijde ervan, afhankelijk van de saneringsdoelstelling. Of kan worden volstaan met alleen een onttrekking in de kern van de bodemverontreiniging is afhankelijk van de omvang van het verontreinigde gebied in relatie tot het stagnatiepunt van de onttrekking. Het stagnatiepunt bepaalt de invloedssfeer van de onttrekking in benedenstroomse richting. Ook kan een zodanige puttenconfiguratie worden gekozen dat zowel in de kern als benedenstrooms grondwater wordt onttrokken.

Bij één van de geëvalueerde projecten werd zowel in de kern als aan de benedenstroomse zijde grondwater onttrokken. Op deze wijze wordt voorkomen dat het gebied met de hoogste gehalten aan verontreinigende stoffen zich verder uitbreidt. Eventueel kan de benedenstroomse onttrekking op termijn worden beëindigd indien de gehalten aan verontreinigende stoffen zodanig zijn afgenomen dat de dan nog aanwezige verspreiding niet leidt tot risico’s voor de omgeving.

Het ontwerp van een complexere puttenconfiguratie dient te worden uitgevoerd met behulp van een geohydrologische modelstudie. Uit de projectevaluaties blijkt dat met een goed gekalibreerd model een goede inschatting kan worden verkregen van het benodigde beheersdebiet; in de inregelfases bleek voor deze situaties slechts een geringe bijstelling van het beheersdebiet noodzakelijk te zijn.

De puttenconfiguratie kan zodanig worden ontworpen dat bij uitvallen van één van de bronnen dit door de andere bronnen (tijdelijk) kan worden opgevangen. Ook kan worden gekozen voor een directe besturing van het onttrekkingssysteem (PLC-systeem), zodat het uitvallen van pompen direct wordt gesignaleerd en acties kunnen worden ondernomen. Gezien de in het algemeen trage reactiesnelheid van het grondwatersysteem zal de verspreiding gedurende een korte periode van stilstand marginaal zijn en kan dit te niet worden gedaan nadat het systeem weer functioneert en eventueel gedurende een beperkte periode met een licht verhoogd beheersdebiet wordt onttrokken. De keuze tussen beide mogelijkheden is met name een kostenafweging. Een flexibel onttrekkingssysteem heeft als voordeel dat bijstelling van de onttrekking kan plaatsvinden in de inregelfase, om afwijkingen tussen ontwerp en werkelijkheid op te vangen, en in de nazorgfase, om in te kunnen spelen op veranderingen in de omgeving.

In de wijze van onttrekking kan onderscheid worden gemaakt in:

  • bronbemaling (opzuigen), waarbij nog onderscheid wordt gemaakt tussen vacuümbemaling en zwaartekrachtbemaling;
  • diepbronnen (vanuit het filter omhoog persen).

Een aandachtspunt vormt de afvoer van water naar de zuivering of riolering. Uit de projectevaluaties blijkt dat door verstoppingsproblemen (ijzerafzettingen) leidingen zeer snel dichtslibben. Op basis van de projectevaluaties wordt de robuustheid van de zuivering een belangrijk aandachtspunt genoemd. Bij één project moest door een onvoldoende robuust ontwerp wekelijks onderhoud worden gepleegd. Bij de keuze van de zuiveringstechniek is onvoldoende rekening gehouden met het ontstaan van neerslagen.