Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

Sturing bij in situ saneringen, calamiteitenplan

Er is sprake van een calamiteit als binnen de beheercyclus van in situ saneren niet meer kan worden voldaan aan de saneringsdoelstelling of als andere onverwachte effecten optreden die risico voor de omgeving betekenen. Een calamiteit betekent dat interventie of aanpassing nodig is.
De kans op calamiteiten bij extensieve in situ saneringen is gering. Tijdens de inregelfase wordt het systeem zorgvuldig opgestart en worden het verloop en de effecten nauwgezet gevolgd. In tegenstelling tot IBC situaties is ook niet zozeer sprake van falen, immers de saneringsdoelstelling wordt geleidelijk behaald. Er is geen sprake van een damwand of geohydrologische isolatie die bij bezwijken in kort tijdsbestek leidt tot ontoelaatbare verspreiding. Een in situ sanering wordt vrijwel continu gestuurd en heeft doorgaans een beperkt invloedsgebied.
Niettemin is er altijd een kans dat het saneringssysteem in onvoldoende mate functioneert en dat corrigerende maatregelen, systeemaanpassingen of zelfs een wijziging van saneringsprincipe nodig is.

In een enkel uitzonderingsgeval kunnen zich calamiteiten voordoen waarbij de effecten risico’s voor de omgeving betekenen. Bijvoorbeeld persluchtinjectie in een zettingsgevoelige bodem onder gevoelige chemische installaties. In dergelijke gevallen is een goede analyse van mogelijk falen nodig tijdens de ontwerpfase.

Klik hier voor aanvullende informatie betreffende de opzet van een risicoanalyse / faalkansanalyse.
Klik hier voor aanvullende informatie over risicoanalyse in relatie tot controle en monitoring.
Zie ook literatuur A15, A17 A20 en M17.

In het calamiteitenplan moeten de maatregelen worden omschreven die kunnen worden getroffen als zich een calamiteit voordoet en een systeemaanpassing nodig is.

De werkwijze
Ten aanzien van de aspecten onvoldoende verwijderingsresultaat en ontoelaatbare verspreiding van de verontreiniging is de onderstaande tabel een aantal corrigerende maatregelen genoemd ter illustratie. Indien deze correcties onvoldoende zijn, dient te worden vastgesteld of verdergaande maatregelen moeten worden getroffen, of dat de eerder geselecteerde saneringsvariant moet worden heroverwogen.
Ook in het geval van een andersoortige calamiteit moet worden vastgesteld of aanvullende maatregelen voldoende zijn, of dat een ander saneringsprincipe moet worden overwogen.

Hieronder staan voorbeelden van calamiteiten en mogelijke, corrigerende maatregelen.

Calamiteiten en oorzaken

Corrigerende maatregel

voorkeursstroming door heterogeniteit bodem of verontreiniging

veranderen systeemdebieten en vervolgens intensivering netwerk

onvoldoende uitgevoerde bronverwijdering

bijstellen saneringsdoelstelling, intensivering netwerk rondom restverontreiniging, ontgraving

onvoorziene restverontreiniging puur of residueel product

intensivering netwerk, of uiteindelijk bronontgraving

onjuist saneringsprincipe/sanerings- concept, bijvoorbeeld geen directe techniek voor smeerlaag in capillaire zone

plaatsen aanvullende saneringstechniek, bijvoorbeeld persluchtinjectie bij bodemluchtextractie, of additionele verlaging van de grondwaterstand

verkeerde inschatting constanten (Kp, o.s.)

aanpassing saneringsdoelstelling of vergroten systeemhoeveelheden

tegenvallende pH, bijvoorbeeld 4,5 en daardoor metalen mobiel

pH-correctie, of aanpassen saneringsdoelstelling

onjuiste redoxcondities of onvermogen om de juiste condities op te leggen

dosering van elektronendonoren of acceptoren, afhankelijk van gewenste conditie, of veranderen van saneringsprincipe

grote zuurstofconsumptie natuurlijke organische stof

vergroten zuurstoftoevoer, nitraatdosering overwegen

ongewenste verspreiding door luchtinjectie

veranderen debieten en drukken, of overgaan tot beheersing van grondwater

vorming persistente intermediairen, bijvoorbeeld cis-1,2-dichlooretheen

aanpassing redoxcondities en nutriëntenvoorziening

verstopping door biomassa, slib of sulfiden

regeneratie, verandering substraatdosering, omkeren stroomrichting, enzovoort

onverwachte verspreiding via vergravingen, wortelkanalen, funderingspalen, onderzoeksboringen(!)

uitbreiden systeemontwerp