Eigenschappen dakbedekking (dakleer, bitumen- en teerhoudend)

Algemeen

De dakbedekkingsmaterialen, in de volksmond ook wel dakleer genoemd, kunnen op basis van de grondstof en op basis van het gehalte aan PAK worden onderverdeeld in twee groepen, dakbedekking op basis van teer en dakbedekking op basis van bitumen:

Dakbedekking op basis van teer

Het basismateriaal wordt gevormd door ruwe teer, verkregen bij de destructieve destillatie van steenkool. Door destillatie van ruwe teer ontstaat onder andere het restproduct steenkoolteerpek, dat als basis dient voor dakbedekkingsmateriaal. Gebruikelijke dakbedekkingsproducten waren teervilt, toegepast voor baanvormige dakbedekking, teermastiek, toegepast als kleefstof voor het vastplakken van teervilt en teerdaklak, warm gebruikt voor het vastzetten van de afwerklaag op een teerviltbedekking. In 1983 is het gebruik van teerhoudende dakbedekking gestaakt. De hoeveelheid teerhoudende dakbedekkingsmaterialen, welke thans nog in gebouwen aanwezig is, wordt geschat op circa 800.000 ton. Door de aanwezigheid van PAK in het teer is dakbedekking op basis van teer in de Eural aangemerkt als gevaarlijk afval.

Dakbedekking op basis van bitumen

Dit wordt vervaardigd uit het destillatieresidu, verkregen bij de raffinage van aardolie. De belangrijkste producten zijn gebitumineerde kunststofmatten, gebitumineerd glasvlies, bedekt bitumenvilt, gebitumineerde metaalfolies en kleefmiddelen. In asfalt zit conventioneel bitumen. Dakasfalt bevat echter geblazen bitumen en Polymeer Gemodificeerd Bitumen (PMB). Jaarlijks komt in Nederland 50.000-80.000 ton bitumineus dakafval vrij. Deze hoeveelheid zal oplopen naar circa 90.000 ton in 2010.

In het verleden is tevens incidenteel gebruik gemaakt van gebitumineerd asbestvilt.

Mogelijke verontreinigingen

Bij dakbedekking (dakleer, bitumen- en teerhoudend) kunnen de volgende verontreinigingen voorkomen:

• steenkoolteer: het gehalte aan polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) kan oplopen tot ruim 250.000 mg/kg (teermastiek of zachte pek);
• bitumen: het PAK-gehalte varieert van circa 3,6 tot 7,1 mg/kg (geblazen bitumen).

Gezondheid en Arbeidsomstandigheden

Koolteer bevat een hoge concentratie PAK. Een aantal van deze verbindingen is kankerverwekkend. Door bloostelling aan PAK in dampen en vrijkomende stofdeeltjes kunnen tijdens werkzaamheden met teerhoudend asfalt, schadelijke gezondheidseffecten optreden. De blootstelling kan plaatsvinden in de vorm van inhalatie, huidopname en opname via de mond. De effecten lopen uiteen van irritatie aan de huid en ogen tot long-, blaas- en huidkanker. In het Arbeidsomstandighedenbesluitstaan regels voor het werken met kankerverwekkende stoffen. Er zijn maatregelen noodzakelijk die huidblootstelling en blootstelling via inademing zo veel mogelijk voorkomen.

De "CAO voor het Bouwbedrijf" (1991) verbiedt sinds 1991 het gebruik van teerhoudende producten in de bouw (artikel 48.7).

Milieu

De risico’s bestaan uit de verspreiding en ophoping van PAK in de bodem. Omdat bitumen een veel lager PAK-gehalte hebben dan steenkoolteer wordt de bijdrage van dakbedekkingsmateriaal op basis van bitumen aan de verspreiding van PAK in het milieu, naar verhouding verwaarloosbaar klein geacht.

Er zijn twee belangrijke oorzaken van verspreiding van PAK uit teerhoudende dakbedekkingsmaterialen in het milieu:

• verspreiding van PAK door met teermastiek vervuild dakgrind, dat als ballast is toegepast bij de (meestal losgelegde) mastieklaag;
• verspreiding van PAK door de verweerde bovenlaag en losgeraakt afstrooimateriaal van de schutlaag.

De minimum standaard voor verwerking van teerhoudende dakbedekking conform het [Landelijk afvalbeheerplan] (LAP3) is verbranden, dit vormt daarom geen bron van PAK meer in bouw- en sloopafval.