Communicatie over bodemverontreiniging, Interview 1, Amsterdams steunpunt wonen, Ceciel van der Stoep
Kun je kort wat vertellen over het Amsterdamse Steunpunt Wonen (ASW) en vervolgens over je eigen werkzaamheden?
Het ASW is een onafhankelijke stichting met ongeveer 60 medewerkers. Het ASW ondersteunt bewoners en bewonersgroepen. Het ASW is een intermediair en eerste aanspreekpunt in Amsterdam voor diensten voor het versterken van de positie van bewoners op het terrein van wonen en leefbaarheid. Er zijn huurteams en er is een huurdersvereniging. Er zijn spreekuren en er is een website. Met name mensen met een laag of modaal inkomen en migranten worden ondersteund.
Het ASW ondersteunt ook bewoners als er een bodemverontreiniging is aangetroffen onder hun woning of naast hun woning. We hebben een eigen spreekuur en website en we hebben overleg met stadsdelen en gemeenten. Vanuit het ASW kijken wij met name naar de communicatie en de veiligheid voor bewoners bij een aangetroffen bodemverontreiniging of bij de sanering van een bodemverontreiniging. De saneringen vinden plaats als er stedelijke vernieuwing optreedt, bijvoorbeeld bij de herontwikkeling van oude fabrieksterreinen of bij de renovatie van stadspanden. Wij worden ingeschakeld als onafhankelijk deskundige en vormen een bemiddelaar tussen de gemeente, het adviesbureau en de bewoners. Dit doen we bijvoorbeeld bij de sanering van het Touwen-terrein in de westelijke binnenstad van Amsterdam.
Vroeger traden we op als belangenbehartiger van de bewoners, nu is onze rol gewijzigd naar het bieden van ondersteuning en het geven van advies en zijn we bemiddelaar in plaats van vertegenwoordiger van de bewoners.
Wat is het belangrijkste bij communicatie met bewoners over bodemverontreiniging en -sanering?
Openheid geven en onrust wegnemen. Er moet een sfeer gecreëerd worden waarbij je met z’n allen om de tafel gaan kan zitten en er onderling afspraken gemaakt kunnen worden. Het is eigenlijk heel simpel communiceren is doen!
Zo is er bij het Touwenterrein in het begin van het traject weinig informatie geleverd. Via het spreekuur en de gemeente kwamen mensen met vragen bij ons wat er aan de hand was, dat ze lange tijd niets hadden gehoord maar er wel onderzoek gedaan werd op het terrein. De bewoners wisten niet wat er gebeurde op het terrein er waren al dingen beloofd die niet werden nagekomen. Hierdoor was er al wantrouwen tussen de gemeente en het stadsdeel en de bewoners ontstaan.
Het stadsdeel heeft een informatieavond georganiseerd waarbij van tevoren niet is geïnformeerd wat er leeft onder de bewoners. Het adviesbureau heeft uitleg gegeven over de sanering, maar de uitleg was erg "technisch". Bewoners begrepen dit niet en vroegen zich af wat hun positie was in het geheel. Er was onvrede bij de bewoners. Uiteindelijk is tijdens de informatieavond besloten een klankbordgroep op te richten waaraan de gemeente, het adviesbureau en bewoners deelnemen. Ik neem namens het ASW ook deel aan deze klankbordgroep als onafhankelijke deskundige.
Een informatieavond moet goed voorbereidt worden. Je moet weten wat er leeft onder de bewoners, hoe veilig het is en als er lang niet geïnformeerd is excuses maken. Nu is dat bij het Touwen-terrein goed geregeld. Laatst riep een bewoner: "Ik heb het zelfs voor de gemeente opgenomen tijdens een informatieavond".
Wanneer is volgens jou communicatie met bewoners over bodemverontreiniging nuttig?
Bij alle projecten! De omvang en de risico’s van het project bepalen de mate van de communicatie. Een klankbordgroep is bijvoorbeeld alleen zinvol waar mensen of op het project wonen of er direct naast wonen.
Volgend jaar gaan we aandacht besteden aan communicatie bij projectontwikkelaars. De gemeente is verplicht tot openheid van zaken. Particulieren en projectontwikkelaars hebben deze verplichting niet. ASW ziet het als haar taak om projectontwikkelaars te wijzen op het belang van communicatie.
Wordt er inmiddels voldoende aandacht besteedt aan communicatie met bewoners bij bodemverontreiniging?
Nog niet bij alle projecten. Wij krijgen nog steeds vragen van mensen over een bodemverontreiniging bij hen in de buurt. Meestal weten ze niet waar ze naar toe moeten bellen en worden ze van het kastje naar de muur gestuurd. Uiteindelijk komen ze bij ons terecht. Vaak is bij kleine projecten de informatieverstrekking slecht. Bewoners weten niet wat er aan de hand is, bijvoorbeeld bij een asbestonderzoek. Ze weten daarnaast ook niet wie ze moeten bellen om wel te weten te komen wat er aan de hand is.
Wij krijgen vragen of klachten met betrekking tot stank, asbestsanering vlak bij tuintjes (mensen hebben zorgen over hun veiligheid), benzinetanks die verwijderd worden en machines die trillen (is dit gevaarlijk voor het huis?) en waar je nu moet parkeren omdat parkeerruimte is verwijderd of ingenomen door de aannemer.
Welke kansen biedt communicatie met bewoners bij een bodemsaneringtraject?
Door in kleine groepjes met bewoners te praten kan het bodemtraject en alles wat erbij komt kijken van technieken tot vergunningen beter worden uitgelegd. Bewoners worden hierdoor ook "deskundig" en begrijpen beter waardoor bepaalde beslissingen genomen worden. Het kost veel tijd, maar het is ook leuk. Voor het Touwenterrein hebben we een veiligheid- en leefbaarheidsplan opgesteld met daarin afspraken over de werktijden, emissie-metingen, de intensiteit van het vrachtverkeer en om niet in de zomer te saneren. Daarnaast is een kaart gemaakt met gevoelige plekken zoals scholen en bankjes waar badges zijn opgehangen.
Met de bewoners van het Touwen-terrein hebben we een website opgericht. Op deze website staat een globale jaarplanning met een precieze weekplanning en een korte terugkoppeling van werkzaamheden van de week ervoor bij grote gebeurtenissen. Daarnaast wordt een voorspelling van de te verwachten overlast gegeven. Op de website staat ook een forum waarop mensen hun klachten kwijt kunnen. Dit is geen formele klachtenprocedure, maar het maakt wel duidelijk wat er leeft onder de bewoners. Veel voorkomende klachten worden besproken in de klankbordgroep. Op de site staat de geschiedenis van het terrein weergegeven en staan er foto’s.
Hoe gaan jullie in het werk om met aan de ene kant de onzekerheid in de bodem en bijbehorende onzeker planning en aan de andere kant zekerheid aan bewoners willen bieden over de te verwachten overlast?
Het is belangrijk om bewoners het proces en de tijdspannen van een bodemtraject uit te leggen. We zijn daarom bezig met het ontwikkelen van een stappenplan/tijdsbalk voor bewoners. We hebben al een stappenplan bodemsanering en communicatie voor professionals ontwikkeld in samenwerking met Centrum voor opbouwwerk Westerpark en stadsdeel Westerpark. Dit stappenplan is toegevoegd aan het boekje Onze stad - de Bodem (uitgegeven door het ASW; zie Literatuurlijst nr 4).
Het is goed dat bewoners weten dat er bij een sanering meer komt kijken dan alleen de grond weggraven. Daarnaast moet er aan veel regels worden voldaan en dat het in bepaalde situaties lastig is om vooruit te denken waardoor er ad hoc beslissingen genomen moeten worden. Bewoners hebben niet altijd door hoe het traject in elkaar zit. Het is belangrijk het traject inzichtelijk te maken en het traject te bespreken met de bewoners. Als de planning dan afwijkt, is er wel gemorrel. Mensen vinden het niet leuk, maar is wel meer begrip voor.
Als er bij de sanering van het Touwen-terrein een planning niet wordt gehaald en een afspraak dus niet kan worden nagekomen wordt dit eerst in de klankbordgroep besproken en vervolgens wordt er een brief verstuurd. Zo zouden vorig jaar de stempels al eerder worden ingebracht wat overlast kon veroorzaken. De eerst reactie was "help, wat overkomt ons". Alle voor- en nadelen zijn grondig besproken, daar is veel tijd in gestoken. Langzamerhand werden de voordelen ingezien. Het gaat in de communicatie om wederzijds begrip, bewoners hoeven het niet altijd eens te zijn met de gang van zaken. Het is wel een voorwaarde om gemaakte opmerkingen serieus te nemen.
Ceciel van der Stoep
Amsterdams Steunpunt Wonen 
www.steunpuntwonen.nl
020 - 5230130
Selma Haring
DHV B.V.
22-10-2006