Richtlijn herstel en beheer (water)bodemkwaliteit

Handhaving, Opsporings- en vervolgingsbeleid

Het Openbaar Ministerie (OM) publiceert regelmatig beleidsregels waarmee wordt aangegeven op welke wijze hij zijn bevoegdheden uitoefent en op welke wijze hij reageert op strafbare feiten. Een voorbeeld van zulke beleidsregels is de externe linkAanwijzing handhaving milieurecht (Staatscourant 2005, 253, pagina 16).

Deze beleidsregels zijn op 1 januari 2006 in werking getreden en gelden tot en met 31 december 2009. Ze zijn in overeenstemming met de externe linkLandelijke strategie milieuhandhaving (‘sanctiestrategie’).

Opsporingsbeleid
Op basis van de beleidsregels maakt een opsporingsambtenaar voor een overtreding van een kernbepaling een proces-verbaal op. Vanwege de afstemming met de Landelijke strategie milieuhandhaving legt het bevoegde gezag bij overtreding van een kernbepaling tevens een bestuursrechtelijke sanctie op. [Handhaving, Bestuursrechtelijke sancties] Kernbepalingen zijn bepalingen, die binnen de regeling of vergunning waarvan zij deel uitmaken, de kern vormen van de bescherming van de belangen waartoe die regeling of vergunning strekt. [Handhaving, Kernbegrippen]

Op de regel dat een opsporingsambtenaar een proces-verbaal opmaakt voor een overtreding van een kernbepaling geldt een uitzondering. Het opstellen van een proces-verbaal blijft achterwege wanneer de officier van justitie op basis van de onderzoeksbevindingen aanneemt, dat:

a. hetzij de overtreding: niet doelbewust is begaan én een kennelijk incident betreft én gering van omvang is én sprake is van een overigens goed nalevende overtreder die onverwijld afdoende maatregelen heeft getroffen;

b. hetzij, gelet op een incidentele of structurele afspraak tussen het Openbaar Ministerie en het bestuur, er in het concrete geval geen functie is voor het strafrecht, omdat de facto de bestuurlijke maatregel(en) tot herstel al voldoende ‘straf’ inhoudt.

Voorbeeld
Een aannemer heeft meer grond afgegraven dan staat vermeld in het saneringsplan. Dit vindt zijn oorzaak in een misverstand waardoor de aannemer de milieukundig begeleider verkeerd had begrepen. De aannemer staat goed bekend en is niet eerder betrokken geweest bij overtredingen. Bovendien heeft de afwijking van het saneringsplan geen schadelijke gevolgen gehad. In dit geval is er sprake van een niet-opzettelijke overtreding van een goede nalever waarbij de overtreding geen schadelijke gevolgen heeft gehad. Het opmaken van een proces-verbaal kan in dit geval achterwege blijven.

In een aantal gevallen dienen opsporingsambtenaren ook bij constatering van een overtreding van een niet-kernbepaling proces-verbaal op te maken. Dat is het geval wanneer de officier van justitie van mening is dat één of meer van de volgende omstandigheden zich in zodanige mate voordoen, dat strafrechtelijk optreden geboden is. Deze omstandigheden zijn:

  • directe aantasting of bedreiging in betekenende mate van het milieu of de openbare gezondheid, de geloofwaardigheid van de overheid, eerlijke concurrentie, overheidscontrole, of: de handelwijze van de overtreder duidt op een calculerende of malafide instelling, of
  • er bestaat een aanmerkelijke kans dat door niet optreden de overtreding op grotere schaal navolging vindt, of
  • de overtreding komt reeds op een zodanig grote schaal voor dat cumulatie van ongewenste effecten kan optreden, terwijl er geen bestuurlijk bevoegde gezag is dat doeltreffend kan optreden, of
  • internationaal recht dwingt tot handhavend optreden en er is geen bestuurlijk bevoegde gezag dat doeltreffend kan optreden, of
  • er is sprake van een voortdurende overtreding, waarbij onder voortdurend wordt verstaan ‘herhaald’ of ‘voortgezet’, of
  • er is sprake van een overtreding waarbij hercontrole door het bestuur illusoir is (niet mogelijk).

Voorbeeld
Hercontrole is bijvoorbeeld niet meer mogelijk wanneer het kwaad reeds is geschied. De handelingen die gemeld hadden moeten worden (en niet zijn gemeld) zijn inmiddels uitgevoerd.

Vervolgingsbeleid
Met de externe linkRichtlijn voor strafvordering grondstromen heeft het OM aangegeven hoe hij reageert (transactie, ontnemen wederrechtelijk verkregen voordeel, dagvaarden etc.) bij geconstateerde strafbare feiten op het gebied van bodembescherming en -sanering.