Kwaliteitszorg, kwaliteit bij overheden

Kwaliteitseisen gelden niet alleen voor bedrijven, maar ook voor overheden in de rol van bevoegd gezag. Immers in de bodembeheerketen is ook de overheid in de rol van bevoegd gezag voor landbodems en waterbodems een belangrijke actor. Zonder adequate toetsing en toezicht immers geen goed bodembeheer.

Kwaliteitsbeleid bij provincies en gemeenten (bevoegd gezag Wbb)

1. Kwaliteitseisen
De kwaliteitseisen aan de taakuitvoering door gemeenten en provincies zijn deels wettelijk vastgelegd en deels vrijwillig:

• de kwaliteitsstandaard in de vorm van het SIKB Normblad 8001/8002 (provincies, gemeenten en milieudiensten). De provincies hebben zich bestuurlijk geboden aan invoering van het normblad in hun organisaties. Het Normblad bevat de eisen aan de procesbeheersing voor de taken van het bevoegd gezag Wbb;
• de kwaliteitssystemen die overheden hebben ontwikkeld op basis van de Normbladen en/of ISO 9001: 2000;
• het Besluit omgevingsrecht. In hoofdstuk 7 worden wettelijke kwaliteitseisen aan de milieuhandhaving door overheden gesteld;  In de Handreiking Adequate Handhaving Wbb zijn de eisen voor het taakveld bodem uitgewerkt zoals die voorheen waren opgenomen in het Besluit kwaliteitseisen handhaving milieuwetgeving;
• de concretisering van de normbladen en Handreiking Adequate Handhaving Wbb in (Handhavingsuitvoeringsmethode/HUM's zoals de HUM Wbb en de HUM Bbk enmethoden (Besluitvormingsuitvoeringsmethoden/BUM’s zoals de BUM Wbb en BUM Bkk);
• de interprovinciale norm kwaliteitszorg bedrijfsgebonden milieutaken.

Normblad 8001/8002
In 2013 zijn de Normbladen 8001 en 8002 samengevoegd tot één Normblad 8001/8002 ‘Bodem en Ondergrond’. Het normblad is een document voor provincies, gemeenten en omgevingsdiensten dat het faciliteert bij het adequaat uitvoeren van de taken. In het Normblad 8001/8002 zijn organisatorische wijzingen in de overheidsorganisatie doorgevoerd als gevolg van de invoering van de Wabo en de vorming van de RUD’s (omgevingsdiensten) en het stellen van kwaliteitseisen (PUmA 2.1) aan zowel overheidsorganisaties als de medewerkers. Verder zijn inhoudelijke wijzigingen verwerkt met betrekking tot wijzigingen in de Wet bodembescherming, het Bodemconvenant, verbreding van bodem naar bodem en ondergrond en kwaliteitsaspecten van de taakuitvoering door de overheid.

Project kwaliteitsimpuls; onderlinge visitatie-regeling
Het doel van het project Kwaliteitsimpuls is het bevorderen van de kwaliteit van de taakuitvoering bodembeheer door de overheid. Dit verloopt via het implementeren van een kwaliteitssysteem voor taken bodem en ondergrond, uitwisseling van praktijkvoorbeelden en ervaringen door deelname aan onderlinge visitaties en aan periodiek overleg van het Platform POKB. Het project is een initiatief van SIKB, I&M en RWS Leefomgeving-Bodem+.

Een visitatie is een bezoek van 2 POKB-deelnemers aan een andere POKB-deelnemer. Doel van de visitaties is de deelnemers aan POKB te stimuleren hun aanpak verder te verbeteren en te professionaliseren. Daarmee sluiten de visitaties aan bij de fase van ontwikkeling van de kwaliteitssystemen van de deelnemers. Een visitatie is aanvullend op interne audits. Het is geen bezoek van een certificerende instelling of een inspectie. Het gaat er om op een positieve en stimulerende wijze de prestaties van de betrokken organisatie te verbeteren.

Ieder jaar is er een thema dat bij alle visitaties ter sprake komt. Aan de hand van dit thema vindt ook een beoordeling plaats hoe ver de deelnemers zijn met het ontwikkelen van hun kwaliteitssysteem (in de vorm van een jaarrapport. Hieronder zijn de thema’s van de afgelopen jaren weergegeven. Afronding van het project is gepland op eind 2016.

Platform Overheid en Kwaliteit (POKB)
Het Platform Overheid en Kwaliteit (POKB) heeft als doel het assisteren van provincies, gemeenten en milieudiensten bij het verbeteren van de kwaliteit van de taakuitvering (bevoegd gezagtaken zoals beleid, regie, plantoetsing / vergunningverlening, toezicht en handhaving) in het bodembeheer. Inmiddels nemen veel overheden deel in het Platform. De belangrijkste activiteiten van het POKB zijn:

• uitvoeren en rapporteren van de onderlinge visitaties in het kader van het project Kwaliteitsimpuls;
• Platform bijeenkomsten om ervaringen uit te wisselen tussen de deelnemers;
• Bespreken en leren van best practices kwaliteitszorg;
• Onderhoud en vernieuwing van het Normblad 8001/8002.

Functiescheiding
Het Besluit omgevingsrecht stelt functiescheiding verplicht tussen vergunningverlener / plantoetser enerzijds en de toezichthouder / handhaver anderzijds. Het betreft interne functiescheiding (want beide functies bevinden zich binnen dezelfde overheidsorganisatie). In het algemeen is functiescheiding op het niveau van personen voldoende.

Het Besluit is gebaseerd op de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, de Wet Milieubeheer en andere wetten. Het geldt voor gemeenten, provincies en ook waterkwaliteitsbeheerders (waterschappen en RWS) ondermeer met betrekking tot de Waterwet.

Kwaliteitsbeleid bij bevoegd gezag waterbodem
Voor waterschappen zijn geen kwaliteitseisen geformuleerd. Voor de regionale directies van RWS zijn de eisen en het toezicht door de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT)maatgevend. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) , is verantwoordelijk voor het toezicht en de vergunningsverlening op de natte waterstaatswerken waarvoor Rijkswaterstaat (RWS) als beheerder verantwoordelijk is en daarvoor direct, dan wel indirect, opdrachtgever of initiatiefnemer is (zogenaamde ‘eigen werken’).

Voor functiescheiding tussen vergunningverlening enerzijds en toezicht / handhaving anderzijds zie [Kwaliteitszorg, functiescheiding bij intermediairs].

Zie ook [Handhaving, Handhavingsstrategie].

Ontwikkelingen

Er wordt gewerkt aan een Wet Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH). In de kwaliteitscriteria in deze wet zal de minimale kwaliteit van de uitvoering van de VTH-taken worden uitgewerkt voor de taakvelden milieu, bouw, RO, monumenten, natuurbescherming, flora & fauna, water. Na 2015 worden deze kwaliteitscriteria wettelijk geborgd in een algemene maatregel van bestuur gekoppeld aan het wetsvoorstel VTH of eventueel de Omgevingswet. Het wetsvoorstel is eind 2014 aan de Tweede Kamer gestuurd.